Yan. Amos Komenskiyning pedagogik tizimi

Komenskiy shuningdek, oʻzini pedagogik nazariyasida tarbiyaning tabiatga uygʻun boʻlishi toʻgʻrisidagi tushunchasini ilgari suradi. Masalan: Bogʻbon daraxtlarini parvarish qiladi, uning oʻsish xususiyatlarini hisobga oladi. Oʻqituvchi ham bolani tarbiyalash bilan undagi xususiyatni hisobga oladi. Bogʻbon oʻsish qonuniyatini hisobga olsa,oʻqituvchi tarbiyalash qonuniyatiga boʻysunadi,o‘qitish jarayoni tabiatga o‘xshab sekinlik bilan amalga oshadi deydi.

• Komenskiy shuningdek, oʻzini pedagogik nazariyasida tarbiyaning tabiatga uygʻun boʻlishi toʻgʻrisidagi tushunchasini ilgari suradi. Masalan: Bogʻbon daraxtlarini parvarish qiladi, uning oʻsish xususiyatlarini hisobga oladi. Oʻqituvchi ham bolani tarbiyalash bilan undagi xususiyatni hisobga oladi. Bogʻbon oʻsish qonuniyatini hisobga olsa,oʻqituvchi tarbiyalash qonuniyatiga boʻysunadi,o‘qitish jarayoni tabiatga o‘xshab sekinlik bilan amalga oshadi deydi.

Komenskiy bolani yosh xususiyatlarini tabiiylik prinsipiga amal qilib davrlarga bo‘ladi.
1.Tug‘ilgandan 6 yoshgacha. Ona maktabi – bunda bolani mexnatga o‘rgatish, o‘z – o‘ziga xizmat qilishiga jalb etish kerak. Ona bolada axloqiy – tarbiyaning asoslarini to‘g‘rilik, xaqqoniylik, mexnatni sevish va xokozolarni vujudga keltiradi. Ona maktabi bog‘cha yoshidagi bola tarbiyasini ko‘zda tutadi.
2.6-12 yoshgacha – xalq maktabi yoki ona tili maktabi. Bunda o‘quvchi eslashi, so‘zlashga o‘rganishi, yozishi, boshlang‘ich maktab ko‘nikmasini xosil qilishi kerak bo‘lib, buning uchun geometriya, geografiya, tabiyot, fanlarini o‘rganishi kerak bo‘ladi.
3.12-18 yoshgacha gimnaziya. Bunda bola tushunchasini, tafakkurqobiliyatini o‘stirish kerak, klassik tillar, tabiyot bilimlari, axloq,xudogo‘ylik fanlari o‘qitilishi kerak.
4.18-24 yoshgacha universitet, Akademiya. Bu o‘quv yurtlari o‘quvchining irodasi, kishi shaxsini bir butun o‘stirishi kerak. Shunday qilib yuqoridagi biz ko‘rib o‘tgan to‘rt maktab Komenskiyning qarashicha o‘quvchilarni o‘ylashga mexnat qilishga, masalalarni mustaqil yecha bilishga, so‘zlashga, o‘z fikrlarini to‘g‘ri ifoda qilishga va isbotlab berishga o‘rgatishi kerak deydi.