Xalqaro xususiy huquq (1-25) 1-kazus

20-kazus
Italiya kompaniyasi O‘zbekistonga yetkazib berilgan shakar xaqini O‘zbekiston tashkiloti tomonidan to‘lanmaganligi natijasida kelib chiqqan zararni undirishni so‘rab O‘zbekiston Respublikasining arbitraj sudiga murojaat qiladi.
Sud jarayonida O‘zbekiston tashkiloti, shartnomada kelishilgan pul summasini belgilangan chet el bankiga to‘liq o‘tkazganligini, lekin bank hisob raqamidagi summa noma’lum uchinchi shaxs tomonidan o‘zlashtirib (o‘g‘irlab) ketilganligi sababli, Italiya kompaniyasi hisob raqamiga borib tushmaganligini bildirib o‘tadi.
Muhokama qiling: vaziyatga huquqiy baho bering. Shartnomaga nisbatan O‘zbekiston qonunchiligi qo‘llanilishi taraflar tomonidan kelishib olinganligini e’tiborga olib masalani hal eting.
Mazkur vaziyatda Italiya kompaniyasi va O’zbekiston tashkiloti tomonidan olib boriladigan hisob-kitoblarga nisbatan FKning tegishli qoidalari qo’llaniladi. Amaldagi FKning 790-moddasiga muvofiq, yuridik shaxslar o‘rtasidagi hisob-kitoblar, shuningdek fuqarolarning tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishi bilan bog‘liq holda ular ishtirokidagi hisob-kitoblar naqd pulsiz tartibda amalga oshiriladi. Demak bu ikki kompaniya o’rtasidagi vaziyatga mazkur qoidalar qo’llaniladi. Naqd pulsiz hisob-kitobning shakllari 791-moddada: to‘lov topshiriqnomalari, akkreditivlar, cheklar bilan hisob-kitob qilishga, inkasso bo‘yicha hisob-kitob qilishga, shuningdek qonunda, qonunga muvofiq chiqariladigan bank qoidalarida hamda bank amaliyotida qo‘llanilayotgan ish muomalasi odatlarida nazarda tutilgan boshqa shakllarda hisob-kitob qilishga ham yo‘l qo‘yilishligi haqida sanab o’tilgan.
To’lov topshiriqnomasining mazmuniga ko’ra, bank mijozning topshirig‘iga muvofiq uning hisobvarag‘idagi mablag‘lar hisobidan ma’lum miqdor pul summasini mijoz ko‘rsatgan shaxsning shu yoki boshqa bankdagi hisobvarag‘iga qonunchilikda nazarda tutilgan muddatlarda, agar bank hisobvarag‘i shartnomasida qisqaroq muddat nazarda tutilgan bo‘lmasa yoki u bank amaliyotida qo‘llaniladigan ish muomalasi odatlarida belgilangan bo‘lmasa, o‘tkazish majburiyatini oladi. Ushbu qoidani hisobga olgan holda, O’zbekiston tashkilotiga xizmat ko’rsatuvchi bank, Italiya kompaniyasiga xizmat ko’rsatuvchi bankdagi mazkur kompaniyaning xisob raqamiga tegishli summani o’tkazishi kerak.
Muammoning ahamiyatli jihati pul summasini 3-shaxslar tomonidan olib qo’yilganligidir. Amaldagi FKning 795-moddasiga asosan, mijozning topshirig‘i bajarilmagan yoki tegishli darajada bajarilmagan taqdirda, bank buning uchun ushbu kodeksning 327-moddasiga binoan javobgar bo’lishi belgilan qo’yilgan. Yuqoridagi normalarni hisobga olgan holda, O’zbekiston tashkilotiga xizmat ko’rsatuvchi bank o’z majburiyatini tegishli darajada bajarmagan hisoblanadi.