Umumiy kimyodan qoidalar to’plami

Bosh guruh elementlari uchun elektromanfiylik qiymati –

guruhchalarda yuqoridan pastga qarab bu energiya kamayib boradi.

Ba’zi elementlarning nisbiy elektromanfiyligi

H 2,1
Li 0,97	Be 1,47	B 2,01	C 2,50	N 3,07	O 3,50	F 4,10
Na 1,01	Mg 1,23	Al 1,47	Si 1,74	P 2,1	S 2,6	Cl 2,83
K 0,91	Ca 1,04	Ga 1,82	Ge 2,02	As 2,20	Se 2,48	Br 2,48
Rb 0,89	Sr 0,99	In 1,49	Sn 1,72	Sb 1,82	Te 2,01	I 2,21
Cs 0,86	Ba 0,97	Tl 1,44	Pb 1,55	Bi 1,67	Po 1,76	At 1,96

Valentlik haqida so’z borganda quyidagi umumiy xususiyatlar kuzatiladi:

124	1 – 3 elektroni bo’lgan element atomlari	Tashqi valent qobig’ida 1 – 3 elektroni bo’lgan atomlar faqat qaytaruvchi bo’lishi mumkin, chunki ularning elektron qabul qilishi (vodorod va bordan tashqari) deyarli mumkin emas.
125	4 – 7 elektroni bo’lgan element atomlari	Valent qobig’ida 4 – 7 elektroni bo’lgan elementlar atomlarining elektron qobig’I sakkizta elektronga to’lguncha elektron qabul qilishi mumkin, ya’ni bu elementlar atomlari kimyoviy jarayonlarda ham oksidlovchi, ham qaytaruvchi bo’lishi mumkin.
126	Atomlarning oksidlovchilik xossalari	Atom yoki ionlarning radiuslari kamaygan sari elektronlarning yadroga tortilishi kuchayadi va ularning qaytaruvchilik xossalari kuchayadi yoki oksidlovchilik xossalari susayadi.
127	Atomlarning qaytaruvchilik xossalari	Element atomining radiusi har bir guruhning bosh guruhchalarida yuqoridan pastga tushish tartibida kattalashgani uchun atomlarning qaytaruvchilik xossalari kuchayadi. Davrlarda esa tartib raqami ortishi tartibida radius kichiklashishi natijasida elementlar atomlarining qaytaruvchilik xossasi susayadi, oksidlovchilik xossalari kuchayadi.
128	Yonaki guruhcha elementlari	Atomlarining radiusi kattalashishi va yadro zaryadi sezilarli darajada ortishi natijasida qaytaruvchilik xossasining kamayishi yuz beradi, bu esa metallarning kimyoviy aktivligi kamayishiga sabab bo’ladi.
129	Kislota - asosli xossa	Element atomlarida ularning oksidlari orqali aks ettiriladi: agar ular oksidlari bevosita yoki bilvosita asos hosil qilib, kislotalar bilan reaksiyaga tuzlar hosil qilsa, bu oksidlar asosli xossalarini namoyon etadi. Aks holda, element atomi oksidi kislotali xossaga ega bo’ladi.
130	Amfoter xossa –	Ayni bir element atomlarining birikmalarida, valentligiga qarab asosli xossasi kislotali xarakterga ham o’tib ketishi mumkin. Masalan: Cr(OH)2 tipik asos, Cr(OH)3 amfoter xossani, H2CrO4 (CrO3∙H2O) esa daqat kislotali xossaga ega.
131	Asos va kislota xossaga ega bo’lgan elementlar	Asos hosil qiladigan elementlar davrlarning boshlanishida, kislotali xossalar esa davr oxirida joylashgan elementlar atomlarining (asosan yuqori oksidlanish darajasiga ega bo’lgan) oksidlarida amalga oshadi. Oraliq d – elementlar metal xossaga ega bo’lishiga qaramasdan, ularning maksimal oksidlanish darajasidagi birikmalarida kuchli kislotali xossa kuzatiladi. Ularning oraliq oksidlanish darajasidagi oksidlari amfoter xossaga ega bo’ladi.