Udk: ziyodullayeva mahbuba



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/55
Sana31.12.2021
Hajmi1,36 Mb.
#215546
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55
Bog'liq
buyruq-istak maylining ingliz va ozbek tillarida lingvokulturologik tadqiqi

To be  
To be  
To give 
Hozirgi zamon 
O’tgan zamon 
Hozirgi zamon 
I be  
I were 
I give 
He, she, it be 
He, she, it were 
He, she, it give 
We be 
We were 
We  give 
You be 
You  were 
You give 


They be 
They were 
They give 
 
Bu  jadvaldagi  be  va    were  shakllari    hozirgi  va  o’tgan  zamon  shakllari 
hisoblanadi. Bu ikki xil shakl o’rtasidagi farq aslida zamonlar bilan bog’liq emas, 
balki  ular  modallik  ma’nosida  farq  qilmoqda.  Chunki,    be  mumkin  bo’lgan 
harakatni ifodalasa, were esa real bo’lmagan, ikkilanilgan harakatni ifoda etadi.  
O’zbek  tilida  maylning  5  turi  mavjud:  buyruq - istak  mayli, shart  mayli, 
maqsad  mayli, shartli  mayl, ijro  mayli.
1
 
Aniqlik    mayli    aniq   harakatni   ifodalab,   har   qanday    zamon  va nisbatda  
ishlatilishi  mumkin.
2
  
Masalan:  I  am  reading  an  interesting  book now. 
               This letter  was  written   by my  mother
           Buyruq  mayli   buyruq  va  talabni  ifodalaydi. Masalan: 
        Read, please;   Don’t  read, please. 
                      Let me  go  out;   Don’t  let me  go  out. 
      Shart mayli (The Subjunctive mood) noreal harakatni  ifodalab,  so’zlovchining  
voqea–xodisaga  bo’lgan   his – hayajonli  munosabatini   ifodalashda  ishlatiladi.    
Masalan:  He  suggested  that  the  discussion  of  the  quistion   be  postponed
                If  he   were  here,  he  would  help  us
          M.  Ganishna    shart    maylini      3  ga    bo’lish    kerak    degan    fikrni    bildirsa,  
Barxudarov  va  Shtellinglar  shart  maylini   2 ga  bo’lishadi. 
            1. Shart mayli (conditional); 
            2. Shartlangan mayl (conditioned). 
                                                           
1
 Ўзбек тили грамматикаси . Том  1, Морфология. -  Т.: Фан, 1966. – Б. 463.  
2
 Shevchenko M.A, Sitchinava E.Sh  A manual  in  practical   grammar. - Samarkand, 2004 . - P. 7.   


Masalan: If  he were  you he  would  do  it. 
               If he had  done  his  work  in time  we  should  go  to  the  theatre  now
           O’zbek    tilida    esa    shart    mayli    -  sa  qo’shimchasini    va    shaxs  –  son 
qo’shimchalarini  qo’shilishidan  hosil  bo’ladi. Masalan:  
              Sen ham  ochilsang, shu  xilda yayraysan, gulim.(Yashin)            
     
 Shaxs  –  son    kategoriyasi.  (The    category    of    person  and  number)  fe’l  
shakllari  paradigmasi  vositasida  harakat  yoki  jarayonning  so’zlovchiga bo’lgan  
munosabatini  ko’rsatish  shaxs  kategoriyasi  deyiladi. 
      Fe’lning shaxs  kategoriyasi  2  ta  shakl  ya’ni,  - (e)s  qo’shimchasini  olgan  
shakl va  - (e)s  qo’shimchasini  olmagan   shakl   orqali  yasaladi. Masalan:    
                                  Write – writes; come – comes.              
            - (e)s  qo’shimchasini   olmagan  shakl  belgisiz  shakl   hisoblanib, I va II  
shaxs  birlik  va  ko’plikni,  III shaxs  ko’plikni  anglatadi. - (e)s  qo’shimchasini  
olgan   shakl  belgili  bo’lib,  III  shaxs  birlikni  ifodalaydi. Masalan:     
 
 
 
                  I   (we, you, they) come 
    
                           He (she, it) comes 
       Hozirgi    ingliz      tilidagi      fe’llarda    shaxs      kategoriyasi      to’la   
ko’rsatilmaganligi   sababli,  gapda  kishilik  olmoshlarining   ishtirok  etishi  shart.   
O’zbek    tilida      kishilik    olmoshlarining        ishtirokisiz    ham    fe’l    shakllari  
yordamida    ish  –  harakatning    qaysi    shaxs    tomonidan      bajarilganligini      bilib   
olish   mumkin, shuning  uchun   o’zbek  tilidan  ingliz  tiliga  tarjima   qilganda 
ingliz  tilida  albatta   kishilik   olmoshlari   ishtirok   etadi.    Masalan:    
                                 (men) ishlayman – I  work; 
                                 (u)  o’qiydi – He (she, it ) studies; 
                                 (biz)  uxlaymiz – We  sleep;                                                


Son  kategoriyasi  fe’l  shakllari  orqali  eganing  ko’plik  yoki  birlikda  ekanligini  
ko’rsatadi.  Son   kategoriyasi  fe’llarning  hozirgi   zamon  shakllarida  birlikda, 
ya’ni  III  shaxsda   - (e)s  suffiksi   yordamida  ifodalanadi.   Masalan:    
                                      We   speak  -  he  speaks 
   
O’zbek  tilida  esa  shaxs – son  ma’nolari fe’lga  xos   grammatik  ma’nolar 
bo’lib,  bu    ma’nolar  bir-biriga    qiyosan  olinishi    mumkin    bo’lgan    bir    necha  
shakllar  orqali  ifodalanadi.
3
 Masalan:   
                                 keldim – I shaxs, kelding – II shaxs  
Come here, Jim Crow! 
Now, Jim, walk like old Uncle Cudjoe when he was the rheumatism! 
Well, you will let me have the baby, though! Lor bless, ye, yes! 
Well,  call  up  this  evening,  between  six  and  seven,  and  you  will  have  my 
answer! 
Give  way,  George;  go  with  him  for  the  present!  You  needn't  trouble  yourself  to 
talk any longer! Look at Harry! 
Do be careful - do, do - for my sake - for Harry's! 
Don't do anything wicked; don't lay hands on yourself, or anybody else! 
Let's enter the dwelling! 
Well, then, Eliza, hear my plan! 
Here you, Mose and Pete, get out de way, you niggers! 
Get away! Now for the cake! 
Here you, Mose, Pete! 
Come Aunt Chloe, bake them some cakes! 
Die on the field of battle! 
Well, anyhow, Bill and Jerry gear right up! 
Cotch him! 
No,  my  darling,  sleep  if  you  want  to!  Well,  take  him  into  that  room!  And  mind 
yourself! 
                                                           
3
 Ўзбек тили грамматикаси . Том  1,  Морфология. -  Т., 1966.   – Б. 504. 


___________________ 
"Uncle Toms Cabin" аsаridаn 
Oh, Mr. Symmes - save me - do save me - do hideGood evening, mas'r! Tom, let 
the  door-knob  alone!  Don't  pull  the  cat's  tail!  But,  Mary,  just  listen  to  me!  Don't 
use that word! 
Mary, Mary, my dear, let me reason with you! Don't be fear'd, Aunt Hagar! Put us 
two up togedder, togedder - do please, mas'r! 
Be off! 
Buy me, too, mas'r! Come take her off, can't some of ye? Tom, you needn't get me 
the horses! Come, cousin, don't stand there looking like one of the Fates! 
Of course, you defend it! Come down here, cousin! See hear! 
You mustn't answer me ine that way! t 
Fetch water, and wash dishes, and rub knives and wait on folks! 
Don't you tell that again! 
Go bring them to me this minute, both of 'em! 
Hush! Don't you say another word! 
Don't be too sure! 
Understand it or not! 
You rascal; shut your mouth! 
You don't need to tell me about a cough! 
Never mind, Hummy! 
 
Mаsаlаn,  mening  bitiruv  ishimdа  ishlаtilgаn  Хerrit  Bitcher  Stouning  «Tom 
togаning ko`lbаsi» kitobidаn misol olib qаrаydigаn bo`lsаk, bu erdаn quyidаgi gаp 
misol bo`lа olаdi: 

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish