U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

«Sharq masalasi». XVIII asr oxiriga kelib Yevropaning buyuk 
davlatlari Turkiya imperiyasining zaiflashib qolganligidan foydalanib, uning 
mustamlaka hududlariga  k o ' z olaytirishni kuchaytirdilar. Bu hududlar 
geografik va siyosiy jihatdan katta ahamiyatga ega, tabiiy boyliklarga, 
xomashyolarga boy о 'lkalar edi. 
Buyuk Britaniya, Fransiya, Avstriya va Rossiya hukmron labaqalarining 
har biri bu о 'lkalardan murnkin qadar ко 'proq о 'ljani qo 'lga kiritishga 
intildilar. Buyuk davlatlarning Turkiya imperiyasiga qaram о 'lkalarga ega 
bo 'lib olish uchun olib borgan о 'zaro kurashlari tarixga «Sharq masalasi» 
degan nom bilan kirgan. 
Usmonli turklar imperiyasining parchalanib ketishi birdan-bir adolatli 
tarixiy hodisa bo 'lgan bo 'lardi. Biroq, birinchi navbatda, Buyuk Britaniya 
va Fransiya bu imperiyani saqlab qolishga  h a m harakat qilganlar. Ular bir 
tomondan, imperiya xalqlarining milliy-ozodlik harakatini bostirishda sulton 
hukumatiga yordam ко 'rsatgan bo 'lsalar, ikkinchi tomondan, imperiyani 
o'z ta'sirlaridatutishgauringanlar. 
Rossiya esa Usmonli turklar imperiyasiga qaram  b o ' l g a n Bolqon 
yarim orolida mustahkam о 'rnashib olishga va Qora dengizning Bosfor 
v a  D a r d a n e l l  b o ' g ' o z l a r i n i , shuningdek,  I s t a m b u l shahrini  q o ' l g a 
kiritishga intilgan. 
Avstriya Gabsburglari esa Bolqonning Rossiya ta'sirida qolishiga 
aslo toqat qila olmas edi. Aksincha, uning o'zi  h a m Bolqonda mustah­
k a m mavqega ega bo 'lib olishga intilgan. Bu davlatlar Turkiyada о 'rta 
asr feodal jamiyatining saqlanib qolishidan manfaatdor edilar. Chunki 
shunday bo'lsagina imperiya iqtisodiy tanazzul holatida qola berardi. 
Bu esa ularga Turkiyaga о 'zlarining bosqinchilikdan iborat rejalarini 
о 'tkazishlarini ta'minlar edi.