U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

Ijtimoiy-iqtisodiy ahvol. Afyun urushlari va taypinlar qo 'zg 'oloni 
Xitoyni zaiflashtirgan bo'lsa-da, feodal jamiyati asoslarini o'zgartira 
olmadi. Xitoy iqtisodining asosini hamon qishloq xo'jaligi tashkil etardi. 
Aholining 3/4 qismi qishloq xo 'jaligi bilan bandligicha qoldi. Dehqonlar 
k a m yerlilikdan aziyat chekardilar. Ular iqtisodiy jihatdan feodallarga 
to'la qaram edilar. Ijara haqi hosil miqdorining 50 foizdan 70 foizgacha 
qismini tashkil etardi. 
1 8 6 1 - yilda  i m p e r a t o r l i k  t a x t i g a  m a l i k a Sisi  o ' t i r d i . U  o ' t a 
shafqatsiz  h u k m d o r edi.  О ' z i n i  « b u t u n  m a m l a k a t n i n g onasi» deb 
hisoblar  v a hatto  B u d d a g a tenglashtirar edi.  H u k m d o r  m a m l a k a t d a 
yalpi nazorat tartibini o'rnatdi. Shunday bo'lsa-da, u Xitoyni qudratli 
davlatga aylantirish harakatini boshlab bergan  h u k m d o r sifatida  n o m 
qoldirgan. 
Bu  m a q s a d  y o ' l i d a 1861- yilda maxsus dastur e'lon qilindi. 
1861- yilda Rossiyada qanday muhim tarixiy hodisa ro'y 
berganligini eslang. 
Mamlakatda zamonaviy harbiy sanoat korxonalari qurilishi bosh­
l a n d i . Telegrafchilar, artilleriyachilar, zobitlar,  d e n g i z c h i l a r va 
kemasozlik mutaxassislari tayyorlovchi о'quv yurtlari ochildi. Hatto 
G'arbiy Yevropadagi o'quv yurtlari kabi ilm  o ' c h o q l a r i h a m faoliyat 
ко'rsata boshladi. 
G ' a r b tipidagi  o ' q u v yurtlarining ochilishi Yevropa ilm-fan 
yutuqlarining Xitoyda  h a m tarqalishiga yo'l ochdi. Shuningdek, Xitoy 
ziyolilarining yangi avlodi shakllanishiga asos solindi.