Тузувчи : Файзуллаева Н

boylik to’plash) vositasi
.  
Umumiy  ekvivalentlilik,  yuqori  likvidlilik  xususiyatlari  pulni  ideal  to’lov  vositasiga 
aylantiradi.  Hozirgi zamon iqtisodiyotida to’lovlar uch  yo’l bilan amalgam oshiriladi: 1)  naqd 
pul  to’lovi;  2)  bankdagi  hisobvaraqlarda  yozuv  orqali,  ya’ni  naqd  bo’lmagan  pul  ko’chirish 
orqali;  3)  bir  shaxsning  ikkinchi  shaxsga  qarzdorliligini  tasdiqlovchi  hujjatlar(  veksellar,  qarz 
majburiyatlari) yordamida. 
Qiymat  o’lchovi  sifatida  pullar  tovarlar    bahosini  ifodalaydi  va  turli  tovarlar  qiymatini 
taqqoslash  imkonini beradi.   
O’z tovari uchun olgan  pulini sotuvchi doim ham birdaniga ishlatvermaydi.  Shu sababga 
ko’ra  pullar  ularga  o’tkazilgan  qiymatni  saqlab  turishlari    juda  muhim.  Agar  pul    aytilgan 
xususiyatga ega bo’lsa, unda u boylik to’plash maqsadida jamg’ariladi. Pulning bu funksiyasini 
muqobil  tarzda  mulkning    boshqa    turlari  -  obligatsiyalar,  aksiyalar,  ko’chmas  mulk  ham 
bajarishi mumkin.   
Rivojlangan  iqtisodiyot  sharoitida  pulning  to’lov  vositasi  sifatidagi  vazifasi  jamg’arish 
vositasi vazifasiga nisbatan muhimroq ao’hamiyat kasb etadi. 
Pulning  yuqori  likvidliligi  va  qiymatni  saqlab  turishi  xususiyatlar  barcha  turdagi  to’lov 
vositalarida bir xil emas. Naqd pullar va muddatsiz depozitlarning likvidliligi djarajasi  muddatli 
depozitlarga  yoki  veksellarga  qaraganda  yuqoriroq.      Shu  sababli    pul  massasi    likvidlilik 
darajasining  pasayib  borishi  tamoyiliga  asoslangan  agregatlarga  bo’linadi.  Rivojlangan 
mamlakatlarda  pul  massasini  aniqlashda  -  M1;  M2;  M3;  M4  deb  belgilanadigan  pul 
agregatlaridan foydalaniladi. 
 Pul  agregatlarining  tarkibi  va  miqdori  turli  mamlakatlarda  o’zaro  farq  qilish  mumkin. 
Quyida umumlashtirib olingan pul agregatlari tarkibini keltiramiz: 
“M0- bank tizimidan tashqaridagi naqd pullar va tijorat banklarining    
         Markaziy bankdagi rezervlari; 
M1 = M0 +    muddatsiz depozitlar, yo’l cheklari va  boshqalar; 
M2 =M1 +   (miqdori  va muddati cheklangan) muddatli depozitlar  va boshqalar ; 
         
M3 = M2+(miqdori va muddati cheklanmagan) muddatli depozitlar va boshqalar”
*
 
Makroiqtisodiy  tahlilda  M1  va  M2  pul  agregatlari  eng  ko’p  foydalaniladi.  Pul 
agregatlarining  dinamikasi  turli  sabablarga  bog’liq.  Masalan,  daromadlarning  oshishi  natijasida 
M1ga talab tezroq o’ssa, foiz stavkasining o’sishi natijasida M2 va M3ga talab M1ga nisbatan 
tezroq o’sadi.