Transport vositalarida ishlatiladigan ekspluatatsion

5 ,
/
1
j T
-
h
-
3
r - ^ T
-ГЙ- \
1.8-rasm. 
Benzinni ishqor bilan tozalash sxemasi:
1-sovitgich, 2-nasos, 3-injektor, 4- tindirgich, 5-tozalangan benzin
Aralashma kolonnaning tag qismiga beriladi. Solishtirma og‘ir- 
ligi katta bo‘lgan ishqor kolonnaning pastki qismiga tushadi, benzin 
esa ishqor orasidan yuqoriga ko'tariladi.
Dizel yonilg‘ilarning qotish haroratini pasaytirish uchun para- 
findan tozalash (deparafinlash) usulidan qo‘llaniladi. Bunda mahsulot 
karbamid bilan kompleks hosil qiladi va ajratiladi.
Katalitik kreking jarayonida olingan benzinlami sifatini yaxshi- 
lash uchun alyumosilikat katalizatorlari ishtirokida foydalaniladi. Bu 
usulda to‘yinmagan uglevodorodlar miqdori kamayadi va izomer 
parafm uglevodorodlar miqdori oshadi.

---

Neftning og‘ir qoldig‘i tarkibidagi oltingugurt miqdorini ka- 
maytirib, sifatini yaxshilash uchun vodorod ishtirokida oltingu- 
gurtdan tozalanadi. Masalan, tarkibida 1,0+1,3% oltingugurt bo‘lgan 
dizel distillyatlari tozalangandan so‘ng, tayyor mahsulotdagi oltin­
gugurt miqdori 0,02+0,06% dan oshmaydi va 97+98% kimyoviy 
barqaror yonilg‘i olinadi.
Moyli distillyatlami ishlatilish xususiyatini yaxshilash uchun 
tozalashda 
selektiv
tozalash usulidan foydalaniladi.
Ma’lumki, neftdan olinadigan moy fraksiyalarining tarkibi 
parafinlardan, naftenlardan va aromatik uglevodorodlardan iboratdir. 
Bular bilan birga har xil chiqindilar - smolasimon birikmalar ham bor. 
Neft moylari har xil sharoitda ishlaydi.
Moylaming sifatiga qo‘yiladigan talablardan biri — moylar issiq 
va sovuq sharoitlarda o‘z qovushqoqligini o ‘zgartirmasligidir. Parafin 
uglevodorodlar 
issiq 
sharoitida 
o‘zlarining 
qovushqoqligini 
pasaytiradi, sovuq sharoitda esa, kristallana boshlaydi. Aromatik 
uglevodrodlar ham past haroratda amorf holatga o‘tadi. Bular 
moylarning sifatini yomonlashishiga olib keladi. Naften uglevodrodlar 
esa, o‘z qovushqoqligini kam o‘zgartiradi. Shu sababli neft 
fraksiyalaridan sifatli moylar olish uchun fraksiyalar tarkibidagi 
yuqori molekulali qattiq aromatik va parafm uglevodorodlardan 
tozalanadi.
Moylarini tozalashda bir necha usul ketma-ket ishlatilishi 
mumkin. Selektiv tozalash usulining 2 xil yo‘nalishi mavjud: