Tovar asoslari Qimmatbaho metallar, energiya, don va tropik tovar bozorlarida qanday savdo qilish kerak

67

68 ENERGIYADA SPEKULYATSIYA
zararni bartaraf etish”. Strategiya 1973-yildagi arab neft embargosi, 1976-yilda Neft eksport qiluvchi mamlakatlar tashkilotining (OPEK) tashkil etilishi va 1981-yilda neft narxlarini nazoratdan oʻtkazish kabi energiya zarbalaridan oldin yaxshi ishladi.

Biroq, keyingi o'n yilliklarda neft kompaniyalari qidiruv ishlaridan olingan daromad endi kafolatlanmaganligini aniqladilar. Neft sotuvchilari talab va taklifdagi o'zgarishlarga ham jiddiy e'tibor berishga majbur bo'ldilar.

Neftga bo'lgan talab ham, taklif ham narxlarning o'zgarishi bilan chambarchas bog'liq, ya'ni ular narxga nisbatan elastikdir. Narxlar oshgani sayin iste'mol kamayadi, ishlab chiqarish tejamkor bo'ladi va taklif oshadi. Xuddi shunday, narxlar pasayganda, iste'mol ko'tariladi va ishlab chiqarish qisqaradi. Biroq, neft bilan, odatda, iste'molning narx o'zgarishiga munosabatida kechikish mavjud. Masalan, gazning yuqori narxlari, nihoyat, bir vaqtlar mashhur bo'lgan SUV (sport foydali avtomobil) ga talabni pasaytirdi; ammo Detroytda iste'molni kamaytiradigan kichikroq, energiya tejaydigan modellarni ishlab chiqarish uchun zavodlarni qayta jihozlash uchun ko'p oylar kerak bo'ladi.

Jahon neft zahiralarining qisqarishi muqobil energiya manbalarini izlashni tezlashtirdi. Ammo dunyoning energiyaga qaramligining kattaligi - neft dunyodagi hozirgi energiya iste'molining 90 foizini tashkil qiladi - bu o'tishni amalga oshirish uchun ham ancha vaqt talab qilinishini anglatadi.

Neft zahiralari yanada xavfli bo'lib qolar ekan, energetika sohasidagi talab va taklif asoslarining o'zgarishiga javoban neft mahsulotlari narxlarining keng miqyosda o'zgarishini qidiring - bu stsenariy tovar bozorlarini muhim savdo imkoniyatlari bilan ta'minlashi kerak. Ammo boshlang'ich treyderlar xavf va o'zgaruvchanlik yonma-yon borishini yodda tutishlari kerak - bozorning o'zgaruvchanligi qanchalik ekstremal bo'lsa, uning potentsial risklari shunchalik katta bo'ladi.

TALAB

So'nggi 30 yil ichida kunlik neft iste'moli taxminan 33 million barrelga oshdi. Talabning bu o'sishining yarmidan ko'pi Osiyo hissasiga to'g'ri keladi, bu esa osiyoliklarning avtomobilga bo'lgan muhabbati ortishi bilan sezilarli darajada oshishi mumkin. Ba'zilar kelgusi 10-15 yil ichida Xitoyda hozirgi Amerikadagi kabi 150 million avtomobil yo'lda bo'lishini kutishmoqda. Agar shunday bo'lsa, ekspertlarning prognozlariga ko'ra, jahon neft iste'moli hozirgi kunda kuniga 80 million barreldan keyingi 10-15 yil ichida kuniga 110 barrelgacha ko'tariladi.

Xom neft