Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
4.2. O„rta Osiyodagi iqtisodiy g„oyalar
 
 
O‗rta  Osiyo  Yevropani  Osiyo  bilan  bog‗lovchi  yirik  moddiy-
madaniy va savdo markaziga aylandi. Bu jarayonlar bir-biridan minglab 
chaqirim 
uzoqlikdagi 
davlatlar, 
xalqlar 
o‗rtasidagi  iqtisodiy 
munosabatlarni  shakllantirdi.  Osiyoda  va  Yevropadagi  tovarlarga 
bo‗lgan  talab  va  taklifni  (bozorning  asosiy  unsurlarini)  yaxshi  bilmay 
turib uzoq va xatarli yo‗lga chiqish mumkinmidi, katta karvonlarni tog‗u 
toshlardan, qum cho‗llardan olib o‗tish osonmidi, buning uchun ma‘lum 
qoidalarga,  amallarga  tayanib  ish  ko‗rish  kerak  bo‗ldi.  Yevropaga 
qancha  va  qaysi  tovarlarni  olib  borish,  u  yerdan  nima  olib  qaytish, 
karvon  yo‗lidagi  davlatlar,  xalqlar  talab-etiyojini  yaxshi  bilish  talab 
etilgan.  Oqibatda  turli  bilim  sohalari,  matematika  (al-jabr),  geometriya 
(handasa), astronomiya (falakiyot ) va boshqa ko‗pgina fanlar rivojlandi. 
Bu davrda butun dunyoga tanilgan Xorazmiy , Farg‗oniy, Ibn Sino, Ibn 
Ro‗shd,  Yusuf  Xos  Hojib,  Nizomulmulk  va  boshqa  ko‗plab 

---

49 
mutafikkirlar yashab, ijod qilishdi. Ularning asarlarida  muhim iqtisodiy 
g‗oyalar ham o‗z aksini topgan. Sharq uyg‗onishi davridagi olimlar shu 
davrdagi  tijorat,  mulkdorlik  sirlarini  bayon  etganlar.  Ularning  ko‗plari 
hozirgi kunda ham o‗z ahamiyatini saqlab kelmoqda.