Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

Davlat moliyasini boshqarish tizimini isloh qilish bosqichi (2003-2017-yillar)ning 
asosiy yo‘nalishlari: 

zamonaviy markazlashgan g‘aznachilik tizimini shakllantirish; 

yangi byudjet tasnifi va buxgalteriya hisobining yangi hisoblar rejasiga asoslangan 
yagona byudjet va hisob tizimini yo‘lga qo‘yish; 

o‘rta muddatli byudjet strategiyasini va dasturiy byudjetlashtirishni joriy qilish,

byudjet qonunchiligini yanada rivojlantirish va takomillashtirish asosida byudjet 
faoliyatini rivojlantirish;

davlat byudjeti daromadlarining barqarorligini ta‘minlash asosi sifatida soliq 
siyosatini yanada takomillashtirish va sh.k. 

---

53 

qishloqda ishlab chiqarish munosabatlarini takomillashtirish; bozor 
iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishini 
boshqarish tashkiliy tuzilmasini joriy etish; qishloq xo‗jaligi mahsulotlari ishlab 
chiqaruvchilarning mustaqilligini kengaytirish;

markazlashgan investitsiyalarga xarajatlarning ustuvor yo‗nalishlarini 
belgilash, YAIMning barqaror iqtisodiy o‗sish sur‘atlarini ta‘minlaydigan, bandlik 
va aholi daromadlarini oshirish muammolarini hal qiladigan, iqtisodiyotda tarkibiy 
o‗zgarishlarni davom ettirishga xizmat qiladigan, strategik ahamiyatga ega bo‗lgan 
ijtimoiy dasturlarni amalga oshirishga qaratilgan kapital mablag‗lar hajmini 
oshirish;

byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish. 
 
5.3.
 
O„zbekiston Respublikasining yaqin va o„rta istiqboldagi byudjet-soliq 
siyosatining asosiy yo„nalishlari 
 
Mustaqillik yillarida mamlakatda huquqiy demokratik davlat, kuchli 
fuqarolik jamiyati qurishga, erkin bozor munosabatlariga va xususiy mulk 
ustuvorligiga asoslangan iqtisodiyotni rivojlantirishga, xalq osoyishta va farovon 
hayot 
kechirishi 
uchun 
shart-sharoitlar 
yaratishga, 
xalqaro 
maydonda 
O‗zbekistonning munosib o‗rin egallashiga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar 
amalga oshirildi. Bugungi kunda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish 
va mamlakat taraqqiyotini jadallashtirishning muhim ustuvorliklarini hamda aniq 
marralarini belgilash vazifasini amalga oshirish yo‗lida aholining keng qatlamlari, 
jamoatchilik va ishbilarmon doiralar vakillari, davlat organlarining rahbarlari va 
mutaxassislari bilan amaliy suhbat hamda muhokamalar olib borildi, shuningdek 
amaldagi qonun hujjatlari, milliy va xalqaro tashkilotlarning axborot-tahliliy 
materiallari, ma‘ruzalari, tavsiyalari va sharhlari o‗rganildi, rivojlangan xorijiy 
mamlakatlar tajribasi tahlil qilindi.Shularning asosida 2017-2021-yillarga 
mo‗ljallangan O‗zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‗yicha 
Harakatlar strategiyasi
1
ishlab chiqildi. Harakatlar strategiyasining asosiy maqsadi 
- olib borilayotgan islohotlar samaradorligini tubdan oshirish, davlat va 
jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini ta‘minlash uchun shart-
sharoitlar yaratish, mamlakatni modernizatsiyalash va hayotning barcha sohalarini 
erkinlashtirishdan iboratdir
2
. Ushbu maqsadga erishish uchun Harakatlar 
strategiyasida 
O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo‗nalishi belgilab olindi, ular quyidagilardan iborat: 
1.
Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish; 
2.
Qonun ustuvorligini ta‘minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish; 
3.
Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish; 
4.
Ijtimoiy sohani rivojlantirish; 

1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi ―O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish 
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida‖gi PF-4947-son Farmoni, O‘R QHT, 2017 y., 6-son, 70-modda 
2
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasi to‘g‘risida‖gi Farmoniga sharh. 
 

---

54 
5.
Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‗rikenglikni ta‘minlash, chuqur 
o‗ylangan, o‗zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish.
Mazkur 
yo‗nalishlarning 
har 
biri 
mamlakatdagi 
islohotlarni 
va 
yangilanishlarni yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo‗limlardan iborat. Xususan, 
―Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish‖ deb nomlangan yo‗nalish 
yaqin va o‗rta istiqbolda quyidagilarni amalga oshirishni nazarda tutadi: 

makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‗sish 
sur‘atlarini saqlab qolish,

milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish,

qishloq xo‗jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish,

iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish bo‗yicha institutsional va 
tarkibiy islohotlarni davom ettirish,

xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada 
kuchaytirish,

kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag‗batlantirish,

hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiy ettirish,

investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti 
tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish. 
Yuqorida sanab o‗tilgan ustuvorliklarni bajarish byudjet-soliq siyosatida 
ham muayyan o‗zgarishlarni amalga oshirish zarurligini nazarda tutadi. Bugungi 
kunda mamlakatimizda byudjet sohasida olib borilayotgan islohotlar zamirida 
aholi turmush
farovonligini yuksaltirish, iqtisodiy barqarorlikni ta‘minlash, kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikning jadal rivojiga keng imkoniyat yaratish 
maqsadlari mujassamlashgan. Xususan, iqtisodiyotda soliq yukini yanada 
kamaytirish, soliq solish mexanizmini soddalashtirish hamda soliq ma‘murchiligini 
takomillashtirish borasidagi chora-tadbirlar ana shu maqsad ro‗yobiga qaratilgan. 
Ma‘lumki, mamlakatimizda ishlab chiqarishni rag‗batlantirish, davlat 
byudjeti barqarorligini ta‘minlash maqsadida har yili Byudjet-soliq siyosatining 
asosiy yo‗nalishlari qabul qilinadi. Yaqin va o‗rta istiqbolga mo‗ljallangan soliq va 
byudjet siyosati pirovardida aholining turmush farovonligini oshirishga 
yo‗naltirilgan. Xususan, 
2018-yilga mo‗ljallangan soliq-byudjet siyosatining asosiy 
yo‗nalishlarida soliq yukini yanada qisqartirish, soliq va majburiy to‗lovlar 
miqdorini kamaytirish, mahalliy byudjetlar daromad bazasini mustahkamlash va 
ularning mustaqilligini oshirish, mablag‗lardan oqilona foydalanish hamda 
byudjetga tushumlarning to‗liqligini ta‘minlash belgilangan.
Soliq siyosatida 
amalga kiritilgan o‗
zgarishlar soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to‗lovchilarga 
har tomonlama ko‗maklashishga, soliqqa oid huquqbuzarliklar profilaktikasining 
ta‘sirchan mexanizmlarini ishlab chiqishga va soliq to‗lovchilarning huquqiy 
madaniyatini oshirishga, soliq nazoratiga oid zamonaviy uslublarni joriy etishga, 
soliqqa tortish borasida muammoli masalalarning kamayishiga, byudjetga soliqlar 
va boshqa majburiy to‗lovlarning to‗g‗ri hisoblanishi, o‗z vaqtida va to‗liq hajmda 
tushishi ta‘minlanishiga xizmat qiladi. 

---

55 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev o‗zining 
O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga Murojaatnomasida byudjet tizimini qayta 
ko‗rib chiqish, byudjet daromadlari va xarajatlarining xalqimiz uchun ochiq-
oshkora bo‗lishini ta‘minlash zarurligini ta‘kidlagan edi. Zero, davlat va jamiyat 
boshqaruvidagi ochiqlik, mamlakat byudjetining taqsimlanishi va sarflanishidagi 
shaffoflik chinakam xalq hokimiyatini qaror toptirish va fuqarolik jamiyatiga 
asoslangan huquqiy demokratik davlat qurishning muhim shartidir. Ushbu holatlar 
mamlakatimizda yaqin va o‗rta istiqbolga mo‗ljallangan byudjet-soliq siyosatining 
asosiy yo‗nalishlarini ishlab chiqishda inobatga olingan. 
Xulosa qilib aytganda, byudjet-soliq sohasida bo‗layotgan yangiliklar, 
byudjet-soliq qonunchiligidagi o‗zgarishlar mamlakatimizda ishlab chiqarish, 
kichik biznes va tadbirkorlikni qo‗llab-quvvatlash, iqtisodiyot barqarorligini 
ta‘minlash, aholiga munosib yashash va ishlash sharoitlarini yaratishdek ezgu 
maqsadlarga xizmat qiladi.