Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

Konfederatsiya
- davlatlarning ittifoqi bo‘lib, 
xalqaro-huquqiy xarakterga ega. Konfederatsiya 
yangi davlatning vujudga kelishiga olib kelmaydi. 
Jahon tarixida konfederatsiyalar vujudga kelib, 
ulardan federativ davlatlar ajralib chiqqanligi bilan 
bog‘liq voqealar uchrab turadi. Ayrim davlatlar 
amalda federativ davlatlar bo‘lsada (Shveytsariya, 
Kanada), 
o‘z 
nomlarida 
konfederatsiya 
qo‘shimchasini saqlab qolganlar. Yaqin o‘tmishga 
qaraydigan bo‘lsak, ayrim konfederatsiyalar tashkil 
etilib, uzoqqa cho‘zilmaganligiga guvoh bo‘lamiz 
(masalan, Senegambiya - Senegal va Gambiyaning 
1981-1988-yildagi ittifoqi). 

---

22 
shakllantirish va sarflashdagi tartib-qoidalar va boshqalarni belgilab beradi (3.2-
rasm).
3.2-rasm. Byudjet tuzilishining tarkibi
1
 
Byudjet tuzilishining asosini mamlakatning davlat tuzilishi shakli, amaldagi 
qonun hujjatlari, davlat byudjetining iqtisodiyot va ijtimoiy hayotdagi o‗rni 
belgilab beradi.
Unitar davlatlarda, odatda ikki pog‗onali byudjet tizimi amal qiladi: 

davlat byudjeti (bu bo‗g‗in turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi, 
masalan, davlat byudjeti, markaziy byudjet, respublika byudjeti, hukumat byudjeti 
kabi); 

mahalliy (munitsipal) byudjetlar.
Federativ asosda 
tarkib topgan davlatlarda uch pog‗onali byudjet tizimi 
shakllanganbo‗lib, quyidagibo‗g‗inlarnio‗zichigaoladi:

federal byudjet (turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi, masalan: davlat 
byudjeti, markaziy byudjet, federal byudjet); 

federatsiya subyekt(a‘zo)larining byudjetlari; 

mahalliy (munitsipal) byudjetlar. 
Jahon amaliyotida davlat tuzilishining shakllariga mos ravishda bir qancha 
byudjet tuzilishi modellari 
shakllangan: 

markazlashmagan (nomarkazlashgan) model; 

1
Nurmuxamedova B. Moliya. O‘quv qo‘llanma. T.: IQTISOD-MOLIYA. 2017. 116-bet