Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova


Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanishni tahlili



Download 35,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet128/388
Sana22.07.2022
Hajmi35,35 Mb.
#836241
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   388
Bog'liq
Рахимов М Й Каландарова Н Н Молиявий тахлил 2019

Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanishni tahlili
Ko‘rsatkichIar
Yillar
Mutlaq 
0
‘zgarishi (+,-)
2015
2016
2017
2016 y.
2015
yilga
nisbatan
2017 y.
2016
yilga
nisbatan
2017 y.
2015
yilga
nisbatan
Mahsulot 
hajmi, 
mln 
so‘m
241950 358353 718470
116403
360117
i
476520
Mahsulot 
sotishdan 
sof 
tushum, 
mln 
so‘m
Yalpi 
foyda, 
mln so‘m
26145
21333
31632
-4812
10299
5487
Moddiy 
resurslar 
qiymati, 
mln 
so‘m
35529
46101
56454
10572
10353
20925
Moddiy 
resurslar 
qaytimi, 
mln 
so‘m
6,81
7,77
12,73
0,96
4,95
5,92
Moddiy
0,15
0,13
0,08
-
0,02
-0,05
-0,07


resurslar
sig‘imi
Moddiy 
resurslar 
aylanish davri, 
kun
52.86
46.33
28.27
-6.53
-18.6
-24.29
A,
Moddiy 
resurslar 
rentabelligi, %
73,59
46,27
56,03
-27,31
9,76
-17,56
Xulosa: korxonada mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2017-yilda
2016-yilga nisbatan 360117 ming so‘mga, 2015-yilga nisbatan 476520 
ming so‘mga ortgan. O fiz navbatida 2017-yildagi moddiy resurslar 
qiymati 2016-yilga nisbatan 10299 ming so‘mga, 2015-yilga nisbatan 
5487 ming so‘mga ortgan.
Moddiy resurslar sigim ining eng quyi natijasi 2017-yilda 
kuzatilgan.
Moddiy resurslar rentabelligi bo‘yicha natijaviylik esa aksincha 
boigan. Eng yuqori natijaga 2015-yilda erishilgan.
M ehnat resu rslari va unum dorlik tahlili
Ko‘rsatkichlar
Mahsulot
sotishdan
tushum, 
mln
so‘m
Xodimlarning
0‘rtacha ro‘yxat
522jitoshi
Ishchilammg
° ‘rtacha ro‘yxai
!2 iJ a sh i_
Ishchilami
xodimlar
tarkibidagi
salmog^i,
j^gffitsiyenti
Yillar
2015
241950
1293
750
0,580
2016
358353
1381
731
2017
718470
1364
748
0,529 
0,548
Mutlac
2016 y.
2015y.ga
nisbatan
116403
88
-19
-0,051
o‘zgar»shi, CM
2017 y.
2016
yilga
nisbatan
360117
-17
17
0,019
2017 y.
2015
yilga
nisbatan
476520
71
-2
-0,032
Q4sish darajasi, %
2016 y.
2015y.ga
nisbatan
48,11
6,81
-2,53
-8,74
2017 y.
2016
yilga
nisbatan
100,49
-1,23
2,33
3,61
2017 y.
2015
yilga
nisbatan
196,95
5,49
-0,27
-5,45
221


Ish vaqti fondi,
kun
251
251
251
0
0
0
0
0
0
Ish 
kuni
davomiyligi,
soat
7,213
7,005
6,904
-0,208
-0,101
-0,309
-3,27
-1,06
-4,29
Bir 
xodimga
to‘g ‘ri keladigan
o ‘rtacha 
yillik
mahsulot hajmi,
ming so ‘m
187,12
259,49
526,74
72,37
267,25
335,61
38,67
102,99
181,49
Bir 
ishchiga
to‘g ‘ri keladigan
o ‘rtacha 
yillik
mahsulot hajmi,
ming so ‘m
322,60
490,22
960,52
167,62
470,30
637,92
51,96
95,94
197,74
О ‘rtacha 
bir
kunlik mahsulot
ishlab chiqarish
hajmi, 
ming
so ‘m
1285,26 1953,08 3826,78
667,82
1873,70 2541,52
51,96
95,94
197,74
О ‘rtacha 
bir
soatlik mahsulot
ishlab chiqarish
hajmi, 
ming
so ‘m
178,18
278,79
554,27
100,61
275,48
376,10
56,47
98,81
211,08
Xulosa: 
korxonada mehnat resurslari va ulaming unumdorligi 
tahlili yuzasidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
- mehnat resurslarining eng yuqori ko4rsatkichi 2016-yilga to cg ‘ri 
kelgan ushbu davrda korxonada 1381 kishi faoliyat yuritgan;
- ishchilaming o'rtacha ro'yxatdagi soni 2015-yilda eng yuqori 
bo'lgan (750 kishi);
- ishchilaming xodimlar tarkibidagi salmog'i ham mos ravishda 
2015-yilda eng yuqori bo‘lgan;
- ishlangan ish kuni davomiyligining eng quyi birligi 2017-yilda 
kuzatilgan (6.904 soat);
- bir xodimga, bir ishchiga, o'rtacha bir kunlik va o'rtacha bir 
soatlik mehnat unumi ko‘rsatkichlari bo'yicha eng yuqori samaraga
2017-yilda erishilgan (526.74 ming so
6
m, 960.52ming so ‘m, 3826.78 
ming so‘m, 554.27 ming so‘m).
222


Mehnat vositalari va ulardan samarali foydalanishni tahlili
Ko‘rsatkichlar
Yillar
Mutlaq o‘zgarishi (+,-)
2015
У»
2016
yil
2017
УП
2016 yil 
2015 yilga 
nisbatan
2017 yil 
2016 yilga 
nisbatan
2017 yil 
2015 yilga 
nisbatart
Mahsulot hajmi, mln 
so‘m
241950 358353
718470
116403
360117
476520
Mahsulot sotishdan sof 
tushum, mln so‘m
Yalpi foyda, mln so‘m
26145
21333
31632
-4812
10299
5487
Asosiy 
vositalarning 
o'rtacha yillik qiymati, 
mln so‘m
35529
46101
56454
10572
10353
20925
Aktiv 
asosiy 
vositalarning o‘rtacha 
yillik 
qiymati, 
mln 
so‘m
18993
28761
41109
9768
12348
22116
Jami 
asosiy 
vositalarning 
fond 
qaytimi, ming so4m
6,81
7,77
12,73
0,96
4,95
5,92
Aktiv 
asosiy 
vositalarning 
fond 
qaytimi, ming so‘ m
12,74
12,46
17,48
-0,28
5,02
4,74
Jami 
asosiy 
vositalarning 
fond 
sig‘imi, ming so‘m
0,15
0,13
0,08
-0,02
-0,05
-0,07
Asosiy 
vositalar 
rentabelligi, %
73,59
46,27
56,03
-27,31
9,76
-17,56
Xulosa: 
korxonada 
asosiy 
vositalar 
va 
ulardan 
samarali
foydalanishi yuzasidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
- mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi, yalpi foyda, asosiy 
vositalarning o‘rtacha yillik qiymati yillar kesimida keskin ortib borgan.
- asosiy vositalarning qaytimi bo‘yicha eng yuqori, asosiy vositalar 
sigcimi bo‘yicha eng quyi natija 2017-yilda kuzatilgan
- asosiy vositalarning rentabelligi b o ‘yicha eng quyi natija aksincha
2015-yilda kuzatilgan.
Bundan ko‘rinib turibdiki asosiy vositalarning samaradorligi 
bo‘yicha o ‘sish kuzatilgan ularning natijaviyligi, rentabelligi bo6yicha 
pasayish kuzatilgan. Foydaga ishlash ko‘proq tashqi omillar ta’siriga 
bogianganligi sababli korxona bu borada o'zining narx siyosatini,
223


marketing faoliyatini qayta ko‘rib chiqishi va bu bo'yicha omilkorligini 
oshirish talab etiladi.
3.11. Operatsion leveridj tahlili
Har bir korxona tashkil topganidan keyin, foyda olish maqsadida, 
albatta moliyalashtirish bilan shug‘ullanadi. Foydani ko4paytirishga 
y o ‘naltirilgan aktivlami boshqarish jarayoni moliyaviy menejmentda 
leveridj kategoriyasi bilan harakatlanadi.
Leveridj 
bu - tom m a’noda og‘ir narsalami o'zgartira oladigan 
m a’lum bir kuch (yelka) bo‘lib, uning уordamida nisbatan og‘ir yuklarni 
joyida ko'chirish mumkin. Iqtisodiyotga tatbiq qilganda u uncha katta 
bo‘lmagan o'zgarish natijaviy ko‘rsatkichning sezilarli darajada 
o'zgarishiga olib keluvchi omil sifatida qaraladi.
Mahsulot 
tannarxining 
asosiy 
elementlari 
bu 
doimiy 
va 
o ‘zgaruvchan xarajatlar hisoblanadi. Bunda ular orasidagi farq har xil 
bo'lishi mumkin. Bu farq korxonaning texnika va texnologiya siyosati 
bilan bevosita bog‘liqdir. Mahsulot tannarxining o ‘zgarishi umumiy sof 
daromadni 
o'zgartirishga 
olib 
keladi. 
Asosiy 
vositalarni 
moliyalashtirish, 
doimiy harakatlami o‘sishiga va o‘zgaruvchan 
xarajatlarni kamayishiga olib keladi. Biroq bu o ‘zgaruvchanlik to ‘g ‘ri 
chiziq orqali 
ifodalanmaydi. 
Shuning uchun ham 
doimiy 
va 
o ‘zgaruvchan harakatlaming optimal nuqtasini talab etiladi. Ushbu 
bog'lanish ishlab chiqarish leveridjini tashkil etadi.
Operatsion leveridj 
- bu mahsulot tannarxi va ishlab chiqarish 
hajmini tuzilmalarini 
o'zgarishi natijasida yalpi foydaga ta’sir 
ko4rsatishning potensial imkoniyatidir.
Operatsion leveridj ko‘pincha ishlab chiqarish leveridji deb ham 
yuritiladi.
Qiymat bo‘yicha operatsion leveridj quyidagi formula orqali hisob 
kitob-qilinadi:
Or=V/P;
Or=(F+Xo‘+Xd)/F=l+Xo7F+Xd/F.
224


Bu yerda: Or-operatsion richag;
F-sotishdan foyda;
X oc-o4zgaruvchan xarajat;
Xd-doimiy xarajat.
Natura shaklidagi operatsion richag quyidagi bog'lanishda topiladi:
Or=T-Xo7F.
Operatsion richag
Ko‘rsatkichlar
Belgi
Summa, mln so‘m
Sotishdan tushum
T
60000
Sotishdan foyda
F
5000
0 ‘zgaruvchan
xarajatlar
Xo‘
30000
Doimiy xarajatlar
Xd
25000
Operatsion 
richag 
/qiymat/
Orq
12.0
Operatsion
richag/natura/
Om
6
Xulosa: 
korxonada operatsion leveridj qiymati 
12
ming so‘mni 
natura bo‘yicha 
6
ming birlikni tashkil etgan.
3.12. Operatsion risklar va ularni boshqarish
Yuqori darajadagi ishlab chiqarish leveridj ga ega bo‘lgan korxona 
uchun ishlab chiqarish hajmini sezilarsiz o‘zgarishi, umumiy foydani 
sezilarli o ‘zgarishiga olib keladi. Bu ko‘rsatkich korxona uchun doimiy 
hisoblanmaydi va u korxona sotish hajmining zaxira miqdori bilan 
bogUiqdir. Ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi kritik sotish hajmining 
sezilarsiz ko4arilishidan kelib chiqsa, bu ko‘rsatkich katta ahamiyatga 
egadir. Bu holatda, sotish hajmining sezilarsiz o ‘zgarishi ham umumiy 
foydani o‘zgarishiga olib keladi, bunga sabab, umumiy foydaning zaxira 
(базавое) 
ahamiyati, 
bu 
holatda 
«
0
»ga 
yaqin.
Ishlab chiqarish leveridji faqatgina bir xil ishlab chiqarishning
225


zaxiraviy darajasiga ega bo4lgan korxona uchun ahamiyatlidir. Bu 
ko'rsatkichning ko‘proq ahamiyati yuqori texnika-texnologiya bilan 
qurollangan korxonalar uchun xarakterlidir. Aniqroq qilib aytganda, 
korxonaning o czgaruvchan xarajatlariga qaraganda qanchalik doimiy 
xarajatlaming 
yuqori 
bo‘lishi, 
ishlab 
chiqarish 
leveridjining 
yuqoriligidan dalolat beradi. Shunday qilib, o ‘zgaruvchan xarajatlami 
kamaytirish 
maqsadida 
o ‘zining 
texnika-texnologiya 
bilan 
qurollanganlik darajasini yaxshilashda, korxona o‘z navbatida o'zining 
ishlab chiqarish leveridjini o‘sishiga olib keladi. Yuqori darajadagi 
tijoriy leveridjga ega bo'lgan korxona ishlab chiqarish tavakkalchilik 
nuqtayi nazaridan ko‘proq tavakkalchilikka (riskka) ega bo‘ladi. Bu 
risk-umumiy foydani to ‘liq ola olmaslikni ifodalaydi.
Biznesni boshqarish bu risklami boshqarish demakdir. Har bitta 
korxonani boshqarish turlicha bo'lganligi va bir-biriga 
0
‘xshamasligi 
sababli korxonada risklarni boshqarish ham bir-biridan tubdan tubdan 
farq qiladi. Shu sababli, bugungi kunda risklami aniqlash va ularni 
boshqarish yuzasidan aniq metodika ishlab chiqilmagan va u har bitta 
korxonaning faoliyat, boshqaruv funksiyalari ijrosidan kelib chiqqan 
holda u yoki bu darajada yuritilmoqda.
Risklami modellashtirish yuzasidan turli modellari ishlab chiqilgan. 
Ularning tarixiy qiymatga bog'langan, statistik tahlil, tajriba modellarini 
tarkiblash mumkin.
Operatsion risklami boshqarish yuzasidan quyidagi usullardan 
foydalaniladi:
- operatsion risklar bo‘yicha axborotlami yig‘ish va tahlil qilish;
- risklaming muhim indikatorlari monitoringi;
- baholash;
- biznes jarayonlar reglamenti;
- qonunchilik normalariga amal etilishi nazorati;
- informatsion texnologiyalaming risk nazorati;
- xodimlami o ‘qitish, rag‘batlantirish va motivlashni tako-
millashtirish;
- biznes jarayonlarni avtomatlashtirish;

Download 35,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   388




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish