Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

3.1-chizma. Kritik hajm darajasini grafik shaklida ifoda etilishi
Ishlab chiqarish hajmi
Yakuniy 
ko‘rsatkichga 
ta’sir 
etuvchi 
omillarni 
quyidagi 
bogianishlarda hisob-kitob qilish mumkin.
Kritik hajm darajasiga mahsulot birligiga o ‘zgaruvchan xarajatlar 
ta’sirini hisob-kitobi;
Ykl=(Sx/Pr)*Ykr+Ur - (Sr/Pr)* Ykr+Ur 
(3.13)
Kritik hajm darajasiga mahsulot bahosini o'zgarishini ta’siri; 
Yk2=(Sx/Px) * Y kr+U r -Y k r 1 
(3.14)
Kritik hajm darajasiga mahsulot hajmining o ‘zgarishini ta’siri 
Quyidagi bogianish bilan aniqlanadi.
Yk3=(Sx/Px)*Ykx+Ur -Ykr2 
(3.15)
207

---

Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasi, zararsizlik yoki 
foydasizlik darajasidagi mahsulot hajmi, mahsulot ishlab chiqarishning 
zararsizlik nuqtasi deb ham yuritiladi.
Ushbu miqdomi aniqlashni aniq misollar asosida ko‘rib chiqamiz:
Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasini aniqlash
ko‘rsatkichlari
Ko‘rsatkichlar
Summasi
1
Mahsulot 
birligiga 
o‘zgaruvchan 
xarajatlar
10000
sum
2
Doimiy xarajatlar
2000000
sum
3
Mahsulot birligining sotish bahosi
12000
sum
4
Kritik hajm darajasi
1000
dona
3.20-jadval davomi
Kritik hajm darajasining aniqlanishi usullari
Tomas Karlin formulasi bo‘yicha
Qk=U/(P-S)
S.l.Miqdorda
2000000
/(
12000
-
10000
)
1000
dona
6
Prof. 
Sheremet 
A.D. 
formulasi
bo‘yicha
Yk=U/l-(S/P)
6.1.Qiymatda
Yk -2000000/1 -(10000/120000)
12048192
sum
6.2.Miqdorda
Yk- 12004801/12000
1000
dona
7
/