Toshkent farmatsevtika instituti

Ximioterapevtik moddalar

Makroorganizmlarga ziyon yetkazmagan holda faqat yuqumli kasallik qo‘zg‘a- tuvchilargagina ta’sir ko‘rsata oladigan tibbiy moddalar ximioterapevtik preparatlar deyiladi. Ximioterapiya deb, infeksion kasalliklarni ximik moddalar bilan davolashga aytiladi. Bunda bu dorilar kasalning organiz- miga zarar yetkazmay, faqatgina aniq bir mikroblarga ta’sir ko‘rsatadi.

Ximioterapevtik moddalarning ta’sir mexanizmlari har xil bo‘lishi mumkin. Ularning asosida hayot uchun zarur bo‘lgan hujayralarning bo‘linish funksiyasini, almashinuv jarayonlarini buzilishi yotadi. Preparatlarning biologik faolligi deganda ularning mikroorganizmlar rivojlanishi va o‘sishini to‘xtatish yoki butunlay bartaraf eta olish xususiyati narazda tuti -– ladi. Shunga ko‘ra, ximioterapevtik moddalar mikroblarga har xil ta’sir qilishi mumkin: bakteritsid va bakteriostatik ( ko‘payishni to‘xtatuvchi ).

Ximioterapevtik moddalar bilan qator infeksion kasalliklarni sifilis, qaytalama tif ( mыshyak moddalar bilan – novarsenol, osarsol ), malyariyani davolash uchun xinin, bigumal, xinotsid, bir xil yiring hosil qiluvchi kasalliklarni etazol, sulfadimizin, sulfadimetoksin.

Tinglovchilar tayyor ximioterapevtik modallar bilan tanishadilar.

Infeksion kasalliklarni davolash uchun har xil ximiyaviy moddalar ishlatiladi. Ular organizmga nisbatan zararsiz va patogen mikroorganizm- larni nobud qilish xususiyatiga, ya’ni ximiyaviy moddalar organotroplik va parazitotroplik xususiyatiga ega bo‘lishi kerak.

a) Mыshyak dorilar ( salvarsan,osarsol, novarsenol, miarsenol ) sifilis, kuydirgi, qaytalama tifni davolashda ishlatiladi.

b) Xinin, akrixin,bigumal,plazmotsid, xinotsid sodda jonivorlar ko‘rsa – tuvchi malyariya kasalligini davolashda.

v) Sulfanilamidlar oq streptotsid, etazol, ftalazol, norsulfazol, sulfademizin. Sulfanilamidlarni ta’sir qilish mexanizmi hujayra almashinuv jarayonlari buzilishini o‘z ichiga oladi. Shu sababli organizmda mikrobni ko‘payishi to‘xtaydi,( bakteriostatik ta’sir qilish ). Shundan keyin organizmni himoya kuchlari ta’sirida mikroblar halok bo‘ladi.

g) Tuberkulyozni davolash uchun PASK – paraminosalitsilovaya kislota, tubazid, ftivazid , pasomin , sikloserin, viomitsin, kanamitsin,streptomi- sin , tibon.