Toshkent farmatsevtika instituti

Bakteriyalarga fizik faktorlarning ta’siri:

Bateriyalarning hayoti tashqi muhit sharoiti bilan doimo aloqada bo‘ladi. Tashqi sharoitlari bakteriyalarga ijobiy ba’zialriga o‘lim holatiga ta’sir etadi. Mikroblar olami bilan tashqi muhit o‘rtasidagi aloqani o‘rganish katta ahamiyatga ega. Temperatura ta’siri:

Fizik faktorlar orasida temperatura alohida o‘rin egallaydi. Mikroblarning hayotiy faoliyati faqat ma’lum bir temperatura sharoitida bo‘ladi. 3 – ta kardinal temperatura nuqtalari tafovut etiladi: Minizm, optimizm va taksilizm. Pastki va yuqori hosilalar orasida mikroblarning hayot faoliyatlari bo‘ladi, optimizm temperatura 37⁰ S. Maksimal va minimal temperaturalar orasidadagi oraliq juda ko‘p mikroblar uchun 40-45⁰ S. Har xil bakteriyalar uchun temperatura chegarasi har xil.Sovuq sevar mikroblar / psixrofillar / past temperaturalarda ko‘payadi, ya’ni 70 – 75⁰ S. Oraliq umumiy gruppani mezofillar, ya’ni o‘rtacha temperaturalarda o‘suvchi, ko‘payuvchi mikroblar tashkil etadi.

Patogen bakteriyalar va juda ko‘p mikroblar – saprofit mikroblar mezofil hisoblanadi. Yuqori temperatura mikroblarga o‘lim holatli ta’sir qiladi, ya’ni sitoplazma oqsilining koagulyatsiyasi yuzaga keladi. Mikroblarning vegetativ shakli 70⁰ S temperaturada 10 minutda, bevosita temperatura ta’-sir ettirilganda 100⁰ S da o‘ladi. Yuqori temperaturalarga bakteriyalarning sporalari chidamli bo‘ladi. Ular o‘sishini bir necha soat davomida qaynatil-ganda ham saqlanishi mumkin, faqat 120⁰ S bug‘ va 165-170⁰S quruq issiqda o‘ladi.

Yuqori temperaturaning mikroblarga ta’siri sterilizatsiya usuliga asos – langan ya’ni mikroblarning to‘liq tugallanishiga asoslangan. Minimal temperaturadan past holatda mikroblarning faoliyati tugallanadi, ya’ni 190⁰ S, / temperatura issiq havo / va 252⁰ S / suyuq vodorod temperaturasi/, ko‘k bakteriyalar o‘lmaydi. Lekin past temperaturalarda mikroblarning hayot faoliyati saqlanadi, past temperatura ozuqa sanoatida keng miqyosda foyda – laniladi, xo‘jalikda oziq moddalarni saqlashda, aptekalarda dorilarni saqlashda ishlatiladi. Sterilizatsiya usullari: 3 ta gruppaga bo‘linadi: fizik, ximik, fizik –kimyoviy. Praktikada quyidagi usullar keng qo‘llaniladi: qaynatish, quruq bug‘ bilan sterilizatsiya, bosim ostida oquvchi bug‘ bilan va boshqalar.