Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Gidrofil asosdan tayyorlanuvchi shamchalar 

 Suvda  eruvchan  asoslarda  faqat  shamcha  va  sharchalar  tayyorlanadi.  SHamchalar  sovun-

glitserinli  asosda,  sharchalar  esa  jelatina-glitserinli  asosda  tayyorlanadi.  Tayyorlangan  shamchalar 

va sharchalar o‘z qovushqoqligi jihatidan xona haroratida berilgan shaklini yuqotmaydi, lekin tana 

haroratida (37

0

S) erish xususiyatiga egadir. Ular quyish usulida tayyorlanadi. 

Jelatina-glitserinli asos. Ushbu asosning X DF da berilgan tarkibi quyidagichadir: jelatina — 

1  qism,  tozalangan  suv  —  2  qism,  glitserin  —  5  qism.  Bu  asos  ko‘pincha  qin  shamchalarini 

tayyorlashda  ishlatiladi  va  quyidagicha  tayyorlanadi:  jelatinaning  mayda  bo‘laklarini  chinni 

kosachada  kerakli  miqdordagi  suvda  3-4  soat  davomida  buktiriladi.  So‘ngra  glitserin  qo‘shib 

aralashtiriladi va bir xil ko‘rinishga kelguncha suv hammomida isitiladi. Shamchalar tayyorlashda 

jelatin-glitserinli asos miqdori ham xuddi kakao moyi kabi topiladi. Faqat bu asosning zichligi 1,15 

g/sm

3

  ekanligini  hisobga  olish  kerak  (kakao  moyining  zichligi-0,95  g/sm

3

  edi).  Demak,  jelatin-

glitserinli  asosning  zichligi  kakao  moyining  zichligidan  1,21  marta  ortiq  ekan  (1,15:0,95=1,21). 

Ana  shu  1,21  soni  suvda  eriydigan  asoslardan  moyli  asoslarga  o‘tish  moduli  deb  ataladi.  Moyli 

asoslardan suvda eriydigan asoslarga o‘tish moduli esa 0,826 (0,95: 1,15=0,826) ga tengdir. 

 Rp.: Acidi borici 0,2 

Massae gelatinosae q.s. ut fiat suppos.  

D.t.d. № 20  

S. Kuniga ikki mahal bitta shamchadan to‘g‘ri ichakka yuboriladi. 

 Pasport: Borat kislotasi 4,0 

Jelatina 8,75 

Tozalangan suv 17,5 

Glitserin 43,75 

Dorixatda shamcha og‘irligi ko‘rsatilmaganligi uchun qoidaga kura 3 g li qilib tayyorlanishi 

kerak.  Asos  miqdorini  hisoblash  xuddi  kakao  moyi  kabi  bo‘ladi.  3,0x20=60  g  kakao  moyi  faraz 

qilinadi. 0,2x20=4 g dorixat buyicha borat kislotasi olinishi kerak. Borat kislotasi uchun 1/K

o‘

=625 

bo‘lgani uchun uning egallaydigan hajmi 4,0*0,625=2,5 kakao moyiga teng. 60,0-2,5=57,5 g kakao 

moyi olinadi. Moyli asosdan jelatin-glitserinli asosga o‘tish uchun o‘tish modulidan foydalaniladi: 

57,5x1,21=70  g  yoki  57,5x0,826=70  g.  Demak,  20  ta  shamcha  tayyorlash  uchun  70  g  jelatin-

---

126 

 

glitserinli asos kerak ekan. Asos tarkibiga kiruvchi moddalar nisbatini (1:2:5) hisobga olgan holda 

jelatinadan 8,75 g, suvdan 17,5 g va glitserindan 43,75 g olinadi. 

Avval  asos  tayyorlab  olinadi  va  issiqligida  unga  yaxshi  maydalangan  borat  kislotasi  vazelin 

moyi bilan aralshtiriladi. Massa bir oz sovigach, koliplarga quyiladi va yuqoridagi kabi jihozlanadi.