Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti I. M. Haydarov, M. M. Askarov

Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili 
(Ombudsman) to‘g‘risida
”gi Qonun qabul qilindi. Mazkur qonun 20 moddadan 
iborat bo‘lib, qonun inson huquqlari bo‘yicha vakilning huquqiy holatini tartibga 
soldi va uning asosiy faoliyat sohasi hamda tamoyillarini, lavozimga saylanish, 
lavozimdan ozod etilish tartibini, fuqarolar shikoyatlari va arizalarini ko‘rib chiqish 
bo‘yicha vakolatlarini, fuqarolar huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasidagi 
huquq va majburiyatlarini, uning daxlsizligi va moliyaviy ta’minotlari masalasini 
belgiladi. Shunungdek, inson huquqlariga rioya etilishi sohasida parlament nazorati 
samaradorligini oshirish, inson huquqlari bo‘yicha vakil bilan Oliy Majlis qo‘mitalari 
va komissiyalarining o‘zaro hamkorligi tizimini yaratish hamda nazorat asosiy 
faoliyatni muvofiqlashtirish maqsadida 2000 - yilda Ombudsman tomonidan o‘zaro 
hamkorlik konsepsiyasi, shuningdek, Oliy Majlis qo‘mitalari va komissiyalarining 
nazorat ishlarini hisobga olgan holda nazorat asosiy faoliyat rejasi ishlab chiqildi. 
Mustaqil O‘zbekiston tarixida ayniqsa, 2001-2010 - yillarni o‘z ichiga olgan 
davr Ombudsman instituti faoliyati uchun muhim qadam bo‘ldi. Mazkur bosqichda 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili 
institutining oyoqqa turishi uchun muhim ahamiyat kasb etdi. Vakil vazifalari va 
funksiyalarini amalga oshirish mexanizmlari yanada takomillashtirildi.
Bosqichma-bosqich mustahkamlanib borayotgan Oliy Majlisning Inson 
huquqlari bo‘yicha vakil instituti dastlabki yillarda O‘zbekiston Konstitutsiyasida 
mustahkamlanmagan edi. Ombudsmanga konstitutsiyaviy maqom berishning 
dolzarbligi va uning mohiyati masalasi Oliy Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha 
vakili S.Rashidova tomonidan asoslab berilgan edi. 2003 - yil 24 - aprelda 
O‘zbekiston parlamenti Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar va to‘ldirishlar kiritish 
to‘g‘risida Qonun qabul qildi, unga ko‘ra, Konstitutsiyaning 7 -8-moddasiga, Oliy 

---

92 
Majlisning Inson huquqlari bo‘yicha vakilini Oliy Majlisning Qonunchilik palatasi va 
Senati tomonidan saylash to‘g‘risida 16-band kiritildi. Ushbu qoida Ombudsmanga 
konstitutsiyaviy maqom berilganligini ko‘rsatadi.
Ancha urunishlardan so‘ng nihoyat Oliy Majlisning 2004 - yil 27 - avgustdagi 
o‘n beshinchi sessiyasida “