Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

Shaxsiy  kanallar.  SHaxsiy  kanallar  qimmat  bo‘lmagan  va  ko‘pchilik  uchun 
ochiq  bo‘lgan,  biroq  ixtisoslashgan  –  hamma  uchun  ham  kerak  bo‘lmagan  va 
oqibatda  guruhga  ishlaydigan  tovarlarga  xizmat  ko‘rsatadi.  Bu  axborotni  «og‘izdan 
og‘izga»  uzatishdir  –  bunday  usulda  etkazishda  axborot  uzatuvchining  shaxsiy 
baholari tufayli emotsional  tusga ega bo‘ladi.  
Shaxsiy  kanallarni  rejalashtirishda  ikkita  savolga  javob  berish  kerak:  "Qaysi 
"qavat"ga  ishlash  kerak?"  va  "Ishga  tushirish  mexanizmi  qanday  bo‘ladi?".  Ikkita 
"qavat"ga ishlash mumkin  — bevosita guruhning o‘ziga va fikrlar etakchisiga.  
Misol:  mustamlakalardan  birida  maymunlarni  kofetga  o‘rgatishga  harakat  qilib 
ko‘rildi.  "Maymunlar  ierarxiyasi"da  quyi  pog‘onada  turuvchi  yosh  organizmlardan 
foydalanila boshlandi. Konfetlarga qiziqish juda sekin tarqaldi: bir yarim yildan keyin 
jonvorlarning  51%i  konfeta  iste’mol  qilardi,  bunda  ularning  orasida  bironta 
yo‘lboshchi  bo‘lmadi  –  «pastdan  inqilob»  ro‘y  berdi.  Boshqa  bir  mustamlakada 
maymunlarni  bug‘doyga  o‘rgatishga  harakat  qilib  ko‘rildi,  biroq  bu  safar 
yo‘lboshchidan boshlandi.  Bu paytgacha bug‘doyni oziqlanish  uchun  iste’mol qilish 
umuman  ma’lum  bo‘lmagan  maymunlar  orasida  bu  atigi  to‘rt  soat  ichida  tarqaldi  – 
«yuqoridan inqilob» ro‘y berdi.  
Ma’lumki,  maymunlar  orasida  etakchining  nufuzi  kuch  mezonlari  bilan 
belgilanadi.  Odamlar  uchun  esa  nufuz  mezonlari  u  qadar  aniq  bo‘lmasligi  mumkin, 
eng  muhim  mezonlardan  biri  nufuzning  «tashqi  belgisi»  -  maqom,  unvon  va 
shaxsning qimmatini uning ijtimoiy roli orqali belgilaydigan boshqalar hisoblanadi.  
Haqiqatan  ham,  bizning  oldimizda  "professor",  "direktor",  "marshal",  "vazir" 
yoki  "xalq deputati" turibdi deb aytilishi bilan  ma’lum bir  idrok ko‘rsatmalari,  ilgari 
shakllangan  baholar  va  taxminlar,  umidlar  ishga  tushadi.  Maqom  sohibining  fikri  u 
yashirin  holatda  bo‘lganidan  ko‘ra  umuman  boshqacha  ta’sir  kuchiga  ham  ega 
bo‘ladi.  
Shunday  qilib,  fikrlar  etakchisi  deganda  muayyan  innovatsion  tovar  bilan 
bog‘liq  masalalarda  guruh  ishonadigan  shaxslarni:  mebel,  pardozlash  materiallari, 
gilam to‘shamalari xarid qilish va interer yaratish masalalarida — interer dizaynerini, 

---

142 
 
kosmetika  tanlash  masalalarida  —  vizajistni,  oziq-ovqat  qo‘shimchalaridan 
foydalanish masalalarida — vrachni va h.k.ni tushunamiz.  
Shaxsiy sotuvlarni rejalashtirishda javob berish lozim bo‘lgan ikkinchi savol bu 
ularni ishga tushirish mexanizmidir. Xususan, guruhga ishlagan holda:  
• sizning  oldingizga  keladigan  odam  uchun  foydani  ta’minlash  (yuqorida 
keltirilgan misolda navbatsiz xizmat ko‘rsatish);  
• siz  haqingizda  axborot  tarqatadigan  shaxsni  «qayta  sovg‘a  qilish»  uchun 
reklama vositasi bilan ta’minlash.