Topografik chizmalarni o'rganish metodikasi Mundarija: Kirish

3-misol. 4.3-shaklda asosi proyeksiya tekisligida joylashgan, balandligi sakkiz metrga teng bo`lgan uchburchakli og’ma piramidaning son belgili proyeksiyasi va P tekislik qiyalik masshtabi (Pi) bilan berilgan. P tekislikning piramida bilan kesishish chizig’ining son belgili proyeksiyasi topilsin.
Yechish. Kesishish chizig’ini topish uchun, qo`shimcha proyeksiyalash usulidan foydalanamiz. Qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishini P tekislikka parallel olamiz. Bu holda P tekislikning H tekislikdagi proyeksiyasi o`zining P<sub>H</sub> izida bo`ladi. P tekislikka parallel cheksiz ko`p yo`nalish mavjud bo`lib, ular orasidan o`zimizga qulayini tanlab olamiz. Ya`ni proyeksiyalash yo`nalishi shunday tanlanadiki, piramidaning bu yo`nalishdagi proyeksiyasi chizma qog’ozidan tashqariga chiqib ketmasin hamda katta joyni egallamasin. Buning uchun tekislikning ikki metr balandda joylashgan F nuqtasining son belgili proyeksiyasi f<sub>2</sub> dan yuqoridagi shartga amal qilgan holda P<sub>H</sub> bilan kesishguncha ixtiyoriy chiziq chizamiz. Hosil bo`lgan f₀ nuqta P tekislikning F nuqtasini shu tekislikka parallel qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi bo`ladi. f<sub>2</sub>f<sub>0</sub> chiziq qo`shimcha yo`nalishning proyeksiyasi bo`ladi. Ff₀ ning intervali (ℓ) qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishi chiziqli masshtabining uzunlik birligiga mos kesmasining proyeksiyasi.
Piramidaning asosi proyeksiya tekisligida yotganligi sababli uning qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi o`zida bo`ladi. Piramida uchining qo`shimcha yo`nalishadagi proyeksiyasi S₈ ni topish uchun, uning son belgili proyeksiyasi S₈ dan qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishining proyeksiyasi (f₂ f₀) ga parallel chizib, uning ustiga S₈ nuqtadan boshlab, qo`shimcha proyeksiyalashga mos keladigan birlik kesma (ℓ) dan sakkizta o`lchab qo`yamiz. S<sub>0</sub> nuqta bilan piramida asosi proyeksiyasining uchlari (a<sub>0</sub>, b<sub>0</sub>, c<sub>0</sub>) to`g’ri chiziqlar bilan tutashtiriladi. Hosil bo`lgan a<sub>0</sub>b<sub>0</sub>c<sub>0</sub>S<sub>8</sub>uchburchakli og’ma piramidaning qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi bo`ladi. Piramidaning qo`shimcha proyeksiyasi P<sub>H</sub> bilan kesishib P tekislikning piramida bilan kesishish chizig’ini qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi ya`ni, k₀ d₀ to`g’ri chiziq kesmasini hosil qiladi. k<sub>0</sub>, ℓ<sub>0</sub>, d<sub>0</sub> nuqtalar tekisligining piramida qirralari bilan kesishish nuqtalarining qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi bo`ladi va bu nuqtalardan qo`shimcha yo`nalishning proyeksiyasi (f₂ f₀) ga o`tkazilgan parallel chiziqlar bilan piramida qirralarining to`g’ri burchakli proyeksiyasi mos ravishda kesishib P tekislikning piramida qirralari bilan kesishish nuqtalarining proyeksiyasi (k, d, ℓ) ni hosil qiladi. Bularning son belgilarini aniqlash uchun, k₀ k, ℓ₀ ℓ, d₀ d larni ustiga ℓ kesma qo`yib chiqiladi. Bularning ustiga ℓ kesma necha marta joylashsa, son belgisi o`shanga teng bo`ladi. k<sub>5,2</sub> d<sub>2,8</sub> ℓ<sub>1,8</sub> nuqtalar o`zaro tutashtirilib, piramida bilan P tekislikning kesishish chizig’ining son belgili proyeksiyasi (k_5,2 d_2,8 ℓ_1,8) hosil qilinadi.
Bu grafik ishga tegishli variantlar 4.1- jadvalda berilgan.