TA‘LIM TIZIMIDA AXBOROT -KOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING EVOLYUTSIYASI TARIXI
Tajetova Damexan Genjebaevna - Qoraqalpog'iston Respublikasi xalq ta'limi vazirligi
yonidagi Respublika ta'lim markazining amaliy fanlar metodisti
Ta’lim tizimida innovatsion texnologiyalarni qo‘llashga qiziqish va zamonaviy
usullarni joriy etishga e’tibor kun sayin kuchaymoqda. Sababi, ilgari o‘quv maqsadi
yoshlarning tayyor bilimlarni o‘zlashtirib, yodlab olishiga qaratilgan edi. Endi zamonaviy
texnologiyalar ularni bilimni o‘zi qidirib topishga, mustaqil xulosalar chiqarishga
o‘rgatmoqda[1].
Bilim – predmet sohani tavsiflovchi bilimlar bazasida saqlanuvchi axborot ko‘rinishi
hisoblanib, ob‘yektni to‘la tavsiflashni ta‘minlash shartlarini qanoatlantirishi lozim.
Qaraqalpaqstan
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
117
“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
Keyingi yillarda elektron o’quv adabiyotlarini yaratish va elektron lug’atli-ma’lumotli
materiallarni ishlab chiqish keskin rivojlandi. Elektron o’quv nashrlarni tarmoq orqali
tarqatish imkoniyati yaratildi. Elektron o’quv adabiyotlarining yana bir ahamiyatli jihati
shundaki, undagi o’quv materiali, tasviriy materiallar eskirmaydi va emirilmaydi, saqlash
uchun ko’p maydon va hajmni talab etmaydi. Elektron o’quv adabiyotlarni yaratish bosma
nashrlardan ko’ra sezilarli darajada oshib bormoqda. Statistik ma’lumotlarga ko’ra jahon
miqyosida bosma mahsulotlarni ishlab chiqarish 60-70 % dan 35-50 % ga kamaydi. Elektron
nashrlar ishlab chiqarish hajmi 25-30% ga ortdi.
Agar
axborot
-kommunikatsiya
texnologiyalarining
evolyutsiyasi
axborot
texnologiyalarining belgisi sifatida axborotni qayta ishlash vositalarini tanlasak, u holda AKT
rivojlanishining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin[2]
1) Insoniyat tarixidagi birinchi bosqich eng uzoq bo'lgan va uning boshlanishini shartli
ravishda ma'lumot uzatish usuli sifatida inson tilining paydo bo'lishi (taxminan 100 ming yil
oldin) deb hisoblash mumkin. Uning asosiy bosqichlari yozuvning paydo bo'lishi (5-6 ming
yil oldin), axborot tashuvchilarning yaxshilanishi (tosh, loydan yasalgan planshetlar, papirus,
pergament, qog'oz), kutubxonalarning paydo bo'lishi (axborot to'planish markazlari), matbaa
( XV asr), bu axborot texnologiyalariga ommaviy faoliyat shaklini berdi (katta tirajli kitoblar,
jurnallar, birinchi entsiklopediyalar - alifbo asosida statsionar axborot qidiruv tizimlarining
bir turi), pochta aloqasi. barqaror xalqaro aloqa. Bu bosqich taxminan 19 -asrning o'rtalarida
tugaydi. Shunday qilib, bu bosqichning xarakterli xususiyati (asosan kech bosqichida)
"qo'lda" axborot texnologiyalari bo'lib, uning asboblari qalam, siyoh qutisi va kitob bo'lgan.
Aloqa "qo'lda" jo'natmalar, xatlar, paketlarni kurer yoki pochta orqali etkazib berish orqali
amalga oshirildi. Ushbu bosqichdagi texnologiyaning asosiy maqsadi - kerakli shaklda
ma'lumot berish.
2) Ikkinchi bosqich 19 -asr o'rtalaridan 20 -asrning 50 -yillariga qadar davom etadi.
XX asrning telegraf (1832), telefon (1876), radio (1895), kino (1895), simsiz tasvirni uzatish
(1911), sanoat televideniyasi (1920 -yillarning oxiri) kabi texnologiyalar va
kommunikatsiyalarning paydo bo'lishi bilan tavsiflanadi. asr).
Bu mexanik va elektrotexnologiyalarning kombinatsiyasi bilan tavsiflanadi, ular
axborotni yanada murakkab etkazib berish vositalari bilan jihozlangan. Ushbu bosqich uchun
asboblar - mexanik yozuv mashinkalari, telefon, ovoz yozuvchisi va boshqalar. Ushbu
AKTlarning paydo bo'lishi bilan axborotni foydalanuvchilarga qulayroq shaklda jamlash,
saqlash va yuqori tezlikda uzatish tizimini yaratish boshlandi. Bu axborotni texnik, ijtimoiy
va iqtisodiy taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchiga aylantirdi. Axborot butun insoniyat
iste'molchisi bo'lgan sivilizatsiyaning mazmuni va ommaviy mahsuloti jihatidan eng
qimmatli narsalardan biriga aylanmoqda.
3) 40 -yillarning oxiridan XX asrning 60 -yillari oxirigacha AKT rivojlanishining uchinchi
bosqichi boshlanadi - qog'ozsiz, asboblar to'plami tegishli dasturlarga ega bo'lgan katta
kompyuterlardan, elektr yozuv mashinkalaridan, nusxa ko'chirish mashinalaridan, ko'chma
audiodan iborat edi. va video uskunalar. Axborot texnologiyalarining maqsadi axborotni
taqdim etish shaklidan uning mazmunini shakllantirishga o'tishni boshlaydi.
4) 70 -yillarning boshidan 20 -asrning 80 -yillari o'rtalariga qadar "elektron" texnologiyalar
tobora ommalashib bormoqda, ularning asboblari katta kompyuterlar va ular asosida
yaratilgan avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari (ACS), va ular bilan jihozlangan axborot
qidiruv tizimlari. asosiy va maxsus dasturiy tizimlarning keng doirasi. Ushbu texnologiyalarni
qo'llashda tortishish markazi tobora ijtimoiy hayotning turli sohalarida, xususan, tahliliy
ishlarni tashkil qilishda, axborotni boshqarish uchun axborotning mazmunli tomonini
shakllantirish tomon burilmoqda.
Qaraqalpaqstan
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
118
Do'stlaringiz bilan baham: |