Termiz davlat universiteti tibbiy bilim asoslari kafedrasi tibbiy bilim asoslari fanidan amaliy

---

O

’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 

MAXSUS TA

’LIM VAZIRLIGI 

                                                                                                                        

 

 

 

 

 

TERMIZ   DAVLAT  UNIVERSITETI 

 

 

             

TIBBIY BILIM ASOSLARI KAFEDRASI 

                    

 

TIBBIY  BILIM  ASOSLARI  FANIDAN  AMALIY 

MASHG

’ULOTLAR  (USLUBIY  QO’LLANMA) 

 

  

 

   

 

 

 

          Tuzuvchi:                    o

’q.  Juraеva M.E                                          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Tasdiqlayman" 

---

O

’quv ishlari prorektori 

________________ dots.  B. Xoliqnazarov 

"______"_________  2009 y

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

USHBU USLUBIY QO

’LLANMA KAFEDRA  

 

YIG

’ILISHINING  2009  YIL      AVGUSTDAGI 

 

1-SONLI  YIG

’ILISHINING  QARORI  BILAN 

 

TASDIQLANGAN 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 - Amaliy mashg

’ulot 

 

 

---

Mavzu:  Tayanch - harakat tizimi. Qon va limfa sistemasi tizimi. 

  2 soat 

 

Nazariy  tushuncha.    Odam  organizmi  doimo  tashqi  muxit  bilan  chambarchas 

bog

’liq.  Bu  boglanishda  tayanch  harakatlanish  sistemasi  muxim  rol  o’ynaydi. 

Suyak  sistemasi  odam  skeletini  tashkil  qilib  uning  funksiyalari  ko

’p  qirrali. 

Gavdada  u  tayanch  va  ximoya  vazifasini  bajaradi.  Odam  skeleti  206  ta  suyakdan 

tashkil topgan bo

’lib, ularni 85 tasi juft, 36 tasi toq suyaklardan iborat. Suyaklar 4 

xil shaklda bo

’ladi. 

1. Naysimon suyaklar - ikki xil bo

’ladi: uzun naysimon suyaklar (yelka, bilak, son, 

boldir  suyaklari)  kalta  naysimon  suyaklar  (qo

’l  va  oyoqning  kaft  va  barmoq 

suyaklari). 

2. G

’ovak suyaklar 2 xil bo’ladi; uzun G’ovaksimon (qovurg’a to’sh, o’mrov) 

kalta G

’ovak (umurtqa, qo’l va oyoqning kaft, kaft-ust bilakuzuk) suyaklar. 

3. Yassi - bosh suyakdagi tepa, ensa, yuz, kurak va chanoq suyaklari. 

4.  G

’alvirsimon suyaklar  - yuqoridagi jag’, peshona bosh suyagining pastki asos 

qismdagi ponasimon va g

’alvirsimon  suyaklar kiradi. 

Odam  tanasidagi  suyaklar  joylashishiga  qarab:  Bosh,  gavda,  qo

’l  va  oyoq 

suyaklariga  bo

’linadi. Bosh suyagi 23 ta suyaklarning birikishidan tashkil topgan 

bo

’lib, ikki qismga bo’linadi: miya qutisi suyaklari va yuz suyaklari. Miya qutisi 

suyaklariga: peshona - 1, tepa - 2, chakka - 2, ensa - 1, asosiy - 1, g

’alvirsimon - 1 

ta suyaklari kiradi. 

Yuz  suyaklariga:  yuqori  jag

’- 2, yonoq - 2, burun - 2, ko’zyosh - 2, pastki burun 

chanog

’i - 2,  janglay - 2,  pastki  jag’-1, dimog’- 1, til osti - 1 ta suyaklar kiradi. 

Pastki  jag

’  va  chakka  suyaklari  bir-biri  bilan  bo’g’im  hosil  qilib  birikadi. 

Yosh  bolalarda  bosh  suyagi  23  ta  aloxida  suyaklardan  tashkil  topgan  bo

’lib, ular 

bir-biri bilan choklar yordamida birikadi. 

Gavda skeleti: Odamning gavda skeleti ikki qismdan iborat: umurtqa pog

’onasi va 

ko

’krak qafasi. 

Umurtqa  pog

’onasi  33-34  umurtqaning  birikishidan  hosil  bo’lib,  uzunligi 

odamning  bo

’yiga  qarab  70-90  sm  gacha  bo’ladi.  Umurtqa  pog’onasi  odam 

skeletining  markaziy  qismi  bo

’lib  unga  barcha  suyaklar  tutashib  turadi  va  u 

tananing tayanchi bo

’lib xizmat qiladi. 

Umurtqa  pog

’onasi 5 ta qismdan iborat: bo’yin-7, ko’krak-12, bel-5, dumg’aza-5 

va dum-4-5 ta umurtqadan iborat.