Termiz davlat universiteti maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi maktabgacha pedagogika

Tayanch so‘zlar:Bolani, ta’lim,tarbiya,shaxs,rivojlanishi,ijtimoiy 
 
Respublika  xalq  xo‘jaligi  rejasi  asosida  maktabgacha  ta’lim 
muassasalarini  loyihalashtirish,  rejalash  bclgilanadi.  U  budjet,  banklar, 

---

146 
 
ta’minotchilarva boshqa kontraktlar, shu-ningdek, tasarrufida turgan xalq ta’limi 
bo‘limlari,  korxonalar,  muassasalar,  tashkilotlar  oldidagio‘z  majburiyatlarini 
vaqtida  bakrilishi  uchun  mas’uldir.  Rejalashtirish  istiqbol  va  joriy  turlardan 
iborat. 
Istiqbol rejalashtirish 10 yoki 5 yillarga mo‘ljalanadi. Bu maktabgacha 
ta’limi moliyaviy-iqtisodiy.bo‘limlarida va uzoq muddatga mo‘ljallangan rejalarda 
aks etadi. 
Joriy rejalashtirish har yili amalga oshiriladigan moliyaviy xo‘jalik 
ishlaridir. 
Maktabgacha ta’lim muassasasi reja, moliya, mehnat intizomiga va 
pedagogik mehnat intizomiga qatiy rioya qilishga majburdir. 
Maktabgacha ta’lim muassasasi yerdan, suvdan foydalanish, tabiatni muhofaza 
qilish,  qurilish,  ijtimoiy  sohani  rivojlantirish,  mehnat  resurslaridan  foydalanish, 
xodimlar  soni  va  maktabgacha  ta’lim  muassasasi  huquqi  doirasidan  tashqariga 
chiqadigan  boshqa  sohalar  bo‘yichao‘z  rejasini  xalq  deputatlari  kengashi  bilan 
muvofiqlashadi. 
Davlat  maktabgacha  ta’lim  muassasasi  budjet  yoki  tarmoq  moliya 
prinsipi asosida faoliyat ko‘rsatadi. 
Maktabgacha  ta’lim  muassasalari  vazirliklar,  idoralar,  xalq  de-putatlari 
kengashlari  ko‘rsatmasiga  binoan  ularga  bo‘ysungan  korxonalar,  muassasalar, 
xalq dcputatlari tomonidan rejada bel-gilab berilgan bolalar kontingenti doirasida 
to‘ldiriladi. 
Smetada  maktabgacha  ta’lim  muassasasining  barcha  xara-jatlari  va  bu 
xarajatlar  qoplanadigan  manbalar,  budjet  ajratmalari  va  ota-onalar  mablag‘lari 
ko‘rsatiladi. 
Yozgi  sog‘iomlashtirish  tadbirlarinio‘tkazish  uchun  alohida  smeta 
tuziladi.  Ishlab  chiqarish  ko‘rsatkichlarini  aniqlashda  muassasa  guruhlaridagi 
bolalar soni, muassasada bolaning bo‘lish vaqti necha soat ishlashiga qarab ishni 
turiga ham alohida e’tibor beriladi. Smeta quyidagi moddalarni o‘z ichiga oladi: 
1-modda. Ish haqi.  
2-modda. Ish haqiga nisbatan ajratmalar.  
3-modda. Idora va xo‘jalik xarajatlari.  
4-modda. Komandirovka va xizmat xarajatlari.  
5-modda.o‘quv-o‘rganuv, kutubxona vao‘yinchoqlar sotib olish. 
6-modda. Ovqatlantirish xarajatlari.  
7-modda. Asbob-uskuna va inventarlar sotib olish.  
8-modda. Bino va inshootlarning kapital remonti.  
9-modda. Boshqa xarajatlar. 

---

147 
 
        10-modda bo‘yicha taomnoma tuzish uchun bolalarni ovqatlantirishga  
mo‘ljallangan mablag‘ kiritiladi.  
Bu  mablag‘larning  miqdori  1  ta  bolaga  kunlik  ovqatlanish  uchun 
belgilangan  pul  meyori  va  yil  davomida  ovqatlantiriladigan  bolalar  soniga  qarab 
belgilanadi.  Bunda  bolalar  bog‘chalarining  turi,  ishlash  soati  albatta  hisobga 
olinadi. Ovqatlantirish meyorio‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash, Moliya 
vazirliklari  tomonidan  belgilab  beriladi.  Ovqatlanishga  ajratiladigan  mablag‘ 
miqdorini  aniqlash  uchun  bir  bolaga  kuniga  sarflanadigan  ovqat  qiymatini  turli 
maktabgacha  ta’lim  va  yasli  guruhlari  bo‘yicha  jami  bola  kuniga  ko‘paytirish 
kerak.  Maktabgacha  ta’lim  muassasasining  smetasiga  bog‘cha  xodimlarining 
ovqatlanishi  uchun  mablag‘  ajratish  ko‘zda  tutiladi.  Bu  xalq  ta’limi  bo‘limlari, 
moliya  bo‘limlari  tomonidan  alohida  ro‘yxat  bo‘yicha  amalga  oshiriladi.  Bunda 
xodimlar  haq  to‘lash  hisobiga  bolalar  muassasalarida  ovqatlanishlari  mumkin. 
Smeta  amal  qiladigan  yil  va  muassasa  qaysi  mablag‘  bilan  ta’minlanishi  yozib 
qo‘yiladi. 
Smetada  maktabgacha  ta’lim  muassasasining  barcha  xarajatlari  va  bu 
xarajatlar  qoplanadigan  manbalar:  budjet  ajratmalari  va  ota-onalar  mablag‘lari 
ko‘rsatiladi. 
Yozgi  sog‘iomlashtirish  tadbirlarinio‘tkazish  sarflari  maktabgacha  ta’lim 
muassasalarining  xarajat  smetasiga  kiritilmaydi.  Bunday  tadbirlaro‘tkaziladigan 
hollarda ularni amalga oshirish bilan bog‘liq qo‘shimcha xarajatlar uchun alohida 
smeta  tuziladi.  Shuningdek,  bolalar  bog‘chalarida  ota-onalar  mablag‘i  hisobi 
bo‘yicha ham alohida smeta tuziladi. 
Smeta  O‘zbekiston  Respublikasida  klassifikatsiyalangan  xarajat 
moddalari  Moliya  vazirligi  tomonidan  tasdiqlangan  hujjatlar  bo‘yicha  tuziladi. 
Smetada  muassasa  kelasi  yilga  hisoblab  chiqqan  jami  hamda  alohida  moddalar 
bo‘yicha xarajatlar summasi joriy yilga tasdiqlangan xarajatlar summasi bilan va 
smeta  qachon  tu-zilayotganiga  qarab  o‘tgan  davrdagi  haqiqiy  xarajatlar  miqdori 
bilan kiritilgan o‘zgartishlar hisobga olingan holda taqqoslab keltiriladi. 
Ko‘rsatilgan ma’lumotlami taqqoslashda smetani tuzish ja-rayonida yuz 
bergan  chetlanishlarni  aniqlash,  bu  chetlanishlarning  sababini  topish,  shu  asosda 
kelasi yilgi xarajatlar miqdorini to‘g‘ri belgilash kerak. 
Maktabgacha  bolalar  muassasalari  smeta  tuzish  vaqtida  yana 
muassasaning  kelasi  yilgi  ish  ko‘rsatkichlari  (guruh  va  bolalar  sonining  ortishi, 
bolalarning  muassasada  bo‘lish  vaqti  va  h.k.)  bo‘yicha  o‘zi  bo‘ysungan  yuqori 
tashkilotning  ko‘rsatmalariga  amal  qiladi.  Smetaga  kiritilgan  xarajatlar  smeta 
blankasida keltirilgan hisob-kitoblar bilan asoslangan bo‘lishi shart. 
Smetaga  hisob-kitoblar  bilan  birga  maktabgacha  tarbiya  muassa-sasi 
egallab  turgan  bino  haqida  umumiy  ma’lumotlar  (uning  kuba-turasi,  maydoni, 
isitish  sistemasi,  vodoprovod,  kanalizatsiya  mav-judligi)  va  muassasaning 
ko‘lamiga oid ko‘rsatkichlar (guruh bola-lar soni va h.k.) ham keltiriladi. Smetaga 

---

148 
 
maktabgacha  tarbiya  muas-sasasining  pedagog,  tibbiy  va  boshqa  xodimlari 
tarifikatsiya  ro‘yxati  albatta  ilova  qilinishi  shart.  Mazkur  ro‘yxat  ikki  nusxada 
tuziladi. 
Smeta  loyihasi  tegishli  ilovalar  bilan  maktabgacha  ta’lim  muassasalari 
tomonidan  belgilangan  muddatga  yuqori  tashkilotlarga  ikki  nusxada,  zarur 
bo‘lgan hollarda esa uch nusxada yuboriladi) 
Yuqori  tashkilot  maktabgacha  ta’lim  muassasasining  smetasini  qabul 
qilib olgach, eng awalo smetaning to‘g‘ri tuzilganligini, smetada barcha grafalar 
to‘lg‘azilgan,  alohida  moddalar  bo‘yicha  harakat  summalari  tegishli  hisob-
kitoblar bilan bog‘langanligini aniqlaydi. 
Barcha hisob-kitoblar qarab chiqilgandan, har bir modda bo‘yicha xarajatlar 
aniqlangandan  va  budjet  hisobidan  qoplanadigan  xarajatlar  budjetda  aniq 
maqsadlar  uchun  ajratilgan  summaga  teng  holga  keltirilgandan  keyin 
maktabgacha  ta’lim  muassasasining  smeta  hujjatiga  jami  xarajatlar 
(alohidamodda  bo‘yicha  va  hammasi),  shuningdek,  budjet  hamda  ota-onalar 
mablag‘i hisobiga qoplana-digan xarajatlar jami kvartallar bo‘yicha tasdiqlangah 
smetaga  binoan  taqsimlab  yozib  qo‘yiladi.  Smeta  yuqori  tashkilot  tomonidan 
qabul  qilingandan  keyin  maktabgacha  ta’lim  muassasasi  xarajatlari  va  ota-
onalardan tushadigan mablag‘ni kvartallar bo‘yicha taq-simlab, hisob-kitob qilib 
qo‘yadi. 
Xarajatlarni  taqsimlashda  ba’zi  xarajatlarning  mavsumiy  xa-rakterda  bo‘lishi 
(yoqilg‘i  tayyorlash,  sabzavot  jamg‘arish,  ta’mirlash  ishlari  va  h.k.)  hisobga 
olinishi  shart.  Boridi-yu,  bolalar  sonining  ko‘payishi  ko‘zda  tutilgan  bo‘lsa,  bu 
bilan bog‘liq sarflar (ish haqi, bolalarni ovqatlantirish va h.k.) tegishli kvartallar 
xarajatlari  miq-doridao‘z  ifodasini  topishi  kerak.  Smetaning  bir  nusxasi  muas-
sasada,  ikkinchi  nusxasi  yuqori  tashkilotda  qoladi,  uchinchi  nus-xasi  esa 
markazlashgan  buxgalteriyaga,  qishloq  Kengashiga,  moliya  bo‘limi  va 
boshqalarga havola qilinadi. 
Smetaning  tasdiqlanishi  smeta  hujjatining  birinchi  betiga  maxsus  yozuv  bilan 
rasmiylashtiriladi.  Mazkur  yozuvda  harakatlarning  jami  summasi,  xodimlarning 
ish haqi fondi, smeta tasdiqlangan kun ko‘rsatiladi. So‘ngra smetani tasdiqlagan 
yuqori  tash-kilot  boshlig‘i  imzo  chekadi,  uning  imzosi  idora  muhri  bilan  mus-
tahkamlanadi.  Smetani  tasdiqlagan  tashkilot  unga  o‘zgartirish  kirita  oladi. 
Buo‘zgartirishlar 
yuqori 
tashkilotning 
muassasaga 
yuborgan 
maxsus 
yozishmasiga asosan rasmiylashtiriladi.