Телекоммуникация технологиялари факультети

Назарий қисм
Оқ-қора ТВ тизимнинг тўлиқ телевизион сигнали (ТТВС) қуйидаги таркибдан иборат: тасвир сигнали (ёрқинлик сигнали), сўниш сигнали ва қабул қилгич айланиш синхронизацияси сигнали.
2.1- расмда ТТВС осциллограмми осциллограф айланиш частотаси, сатр айланишининг қисқа частотаси – fz да кўрсатиб ўтилган.



2.1- расм. Тўлиқ телевизион сигнал


Тасвир сигнали. Тасвир сигнали T_Z сатрининг фаол қисмида жойлашган бўлиб, ТТВС нинг асосий таркиби ҳисобланади. У тасвир элементларида ёрқинлик ахборотларини мужассамлаштиради. Тасвир сигналининг шакли импульсли ҳарактерга эга бўлиб, сатр айланиши йўналишида тасвир ёрқинлиги ўзгаришига тўғри келади. Сигнал шаклининг ҳар қандай бузилиши ТВ тасвир деталларининг ёрқинлиги бузилишини келтириб чиқаради.
Ёрқинлик бир қутбли физик катталик бўлиб, тасвир сигнали ҳам бир қутбли ҳисобланади, яъни у, тасвирнинг ўртача ёрқинлигига тўғри пропорционал ҳолатда доимий таркибга эга. Бунда тўлиқ КТ нинг мусбат қутби шундай қутблилик ҳисобланадики, тўлиқ КТ нинг максимал қиймати максимал ёрқинликка (2.1-расм, оқ даража) мос бўлиб, манфий қутблиликда эса тўлиқ КТ нинг максимал қиймати минимал ёрқинликка (қора даража) мувофиқ бўлади.
Оқ ва қора рангларнинг ҳақиқий даражалари ўртасидаги тасвир сигналининг узунлиги тавир контрастини ташкил қилади.
Тасвир сигнали спектрининг юқори чегара частотаси қуйидаги тенгликка яқин:
(2.1)
Қуйиси эса:
, (2.2)

бунда k – кадр формати, k = 3:4; z – сатрлар сони, z = 625; n –кадрлар сони, n = 25 .

Сўнувчи сигнал. ТТВСнинг сўниш сигнали экранга сатрлар ва кадрлар фаол бўлмаган вақтда узатиладиган сигнал, яъни айланишнинг ортга қайтиш вақтига тўғри келувчи тасвирлар чиқишини олдини олишга мўлжалланган. У сатр узунлиги 12 мкс (19% сатр узунлигидан Tz = 64 мкс) бўлган П-симон сўнувич импульслар частотасидан таркиб топган бўлиб, П-симон сўнувчи импульслар частотасининг майдон узунлиги 1600 мксни (8% майдон узунлигидан Tz = 20 мс) ташкил қилади. ТВ растрнинг 625 сатридан 50 таси тасивр узатишга фойдаланилмай, улар кадр айланишининг икки марта ортга қайтишига сарфланади.
Сўнувчи сигналларнинг қутблилиги ва кенглиги шундай танланадики, бунда П-симон импульслар чўққиси қора ТТВС даражасидан паст сўниш даражасида (0...5)% жойлашиши лозим (1 расм). Кадрли сўнувчи импульслар кўлами кам бўлса ёки бутунлай бўлмаса, тасвирда кадр орқага қайтишидан пайдо бўладиган оқ чизиқлар кўриниб қолади. Сатрли сўнувчи импульслар кўлами етарлича бўлмаганда нурнинг ортга юришида сатрда паразит ёритгичлар юзага келади. Бу ТВ тасвир контрасти пасайишини келтириб чиқаради.