Tadqiqotlari

2.4.-rasm. Marketing tadqiqoti xizmati strukturasi 
 

---

 
51 
 
Marketing  tadqiqotlari  tijorat  shartlarida  buyurtmachi  korxonaning  dasturi  va 
buyurtmasi  bo‘yicha  ham,  marketing  firmasi  tomondan  ayrim  korxonalar  toifasi 
uchun  mo‘ljallangan  standart  dastur  bo‘yicha  mustaqil    ham  bajarilishi  mumkin. 
Bunday  tadqiqot  natijalari  barcha  xohlovchilarga  sotiladi.  Ba’zida  marketing  firmasi 
tadqiqot  metodologiyasini,  algoritmlar  va  amaliy  dasturlarni  sotadi.  Tadqiqot 
yakunlari, unig  metodologiyasi, tavsiyalari va foydalanuvchilarga sotiladigan boshqa 
narsalar  o‘ziga  xos  tovar  –  talab  katta  bo‘lgan  intellektual  mahsulotni  ifodalaydi. 
Bunday  faoliyat  sohasi  axborot  mahsulotlari  bozorining  ixtisoslashgan  segmentini 
ifodalaydi. 
Marketing  tadqiqotining  muvaffaqiyati  ma’lum  darajada  marketing  xizmatini 
tashkil qilishga,  mohiyatiga ko‘ra  inson omiliga bog‘liq bo‘ladi. Xodimlar  malakasi, 
tajribasi, ularning bozorni bilishi ko‘p jihatdan tadqiqot sifatini belgilab beradi. Biroq 
bu  natijalar  marketing  xizmatining  jihozlanganligiga,  uning  kompyuterlashtirish 
darajasiga,  aloqa  vositalari  mavjudligiga  ham  bundan  kam  bog‘liq  emas.  Nihoyat, 
marketing tadqiqoti natijalari va samaradorligiga guruh ichidagi munosabatlar: uning 
iyerarxiyasi, kommunikativ aloqalar, bir-birini qo‘llash, hamkorlik (yoki buning aksi 
–  pand  berish,  ig‘vogarlik  va  h.k.)  ta’sir  etadi.  Tabiiyki,  ishchi  vaziyat  va 
mahsuldorlik  jamoadagi  mikromuhitga  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  bog‘liq  bo‘ladi.  Marketing 
xizmati faoliyatining mahsuldorligini ta’minlashda kim uni boshqarishi, kim menejer 
va  muvofiqlashtiruvchi  ekanligi  muhim  rol  o‘ynaydi.  Axborot-tahliliy  faoliyatni 
tashkil qilishning uch xil varianti bo‘lishi mumkin: 
➢
 
birinchi  variant.  Ixtisoslashgan  marketing  xizmati  mavjud  emas.  Axborot 
to‘plash  va  uni  baholash  bilan  firmaning  ular  faoliyat  sohasiga  marketing  aloqador 
bo‘lgan barcha bo‘linmalari shug‘ullanadi; 
➢
 
ikkinchi variant. Firmada matritsa tamoyili yoki funksional tamoyil bo‘yicha 
tashkil qilingan marketing xizmati mavjud. Har bir bo‘linma o‘z vakolatlari doirasida 
axborot 
to‘playdi 
va 
tahlil 
qiladi, 
xulosa 
va 
tavsiyalarni 
esa 
rahbar/muvofiqlashtiruvchiga taqdim etadi; 
➢
 
uchinchi  variant.  Tadqiqotchilik  ishlarining  katta  hajmi  marketing  xizmati 
doirasida  marketing  tadqiqotlari  mustaqil  bo‘linmasi  tashkil  qilishni  asoslab  bergan, 

---

 
52 
 
bunda  u  mutaxassislar  bilan  ta’minlanib,  kompyuter  va  boshqa  idora  texnikasi  bilan 
jihozlanadi  va  marketing  tadqiqotining  barcha  bosqichlarini  ta’minlaydigan  darajada 
tuziladi. 
Murakkab marketing faoliyati, marketing xizmati bajaradigan keng funksiyalar 
doirasida,    har  tomonlama  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  va  teskari  aloqalar  marketing  xizmati 
axborot-tahliliy  bo‘linmalari  boshqaruv  apparatini  tashkil  qilishga  jiddiy  talablar 
qo‘yadi,  ya’ni  marketing-menejment  va  axborot-tahliliy  funksiyalar  tahlil  qilingan, 
bir-biriga  bo‘ysunish  va  muvofiqlashtirish  munosabatlarida  bo‘lgan  iyerarxik 
strukturalar  tashkil  qilishni  talab  qiladi.  Bu    jihatdan  marketing  xizmati  faoliyati 
menejment tamoyillariga asoslanadi. 
Bundan  kelib  chiqqan  holda,  marketing  tadqiqotlarini  tashkil  qilishda, 
korxonalar  miqyosida  menejment,  ya’ni  boshqaruv  tamoyillariga  asoslanamiz  (2.5  – 
rasm).