Tadqiqotlari

 
 
 
 

---

 
319 
 
15-BOB. MARKETING TADQIQOTLARINING NATIJALARI TO‘G‘RISIDA 
HISOBOTLAR TAYYORLASH VA UNING TAQDIMOTI 
 
15.1. Natijalarni taqdim etish 
 
Ushbu  bob  materiallarini  o‘rganib  chiqqach,  siz  quyidagilarni  bilib  olishingiz 
lozim. 
1. Hisobot  tayyorlashga  asosiy  talablar,  jumladan,  uning  shakli,  yozishning 
borishi, grafiklar va jadvallar. 
2. Og‘zaki taqdimot strukturasi va ko‘lamini muhokama qilish. 
3. Mijozning  marketing  tadqiqotlari  haqida  hisobotga  talablarini,  shuningdek, 
hisobotni o‘qish bo‘yicha tavsiyalarni bayon qilish. 
4. Xalqaro marketing tadqiqoti hisoboti va taqdimotini tayyorlash jarayonlarini 
tushunish. 
5. Hisobot  va  taqdimot  tayyorlashda  Internet  va  kompyuterlarning  rolini 
tushtirib berish. 
Marketing  tadqiqotlari  o‘tkazishga  buyurtma  bergan  firmaning  marketing 
bo‘yicha vitse-prezidenti natijalar haqida hisobot oldi. Xo‘sh, u nimalardan iborat? 1-
jildga  kiradigan  hisobotning  asosiy  qismi  titul  varag‘i,  jadval  ko‘rinishidagi 
mundarija,  rahbariyat  uchun  annotatsiya,  muammoning  batafsil  tavsifi,  muammoga 
yondashuv,  tadqiqot  rejasi,  ma’lumotlarni  tahlil  qilish  uchun  foydalaniladigan 
metodologiya,  natijalar,  loyiha  cheklovlari,  shuningdek,  xulosa  va  tavsiyalardan 
iboratdir.  2-jild  titul  varag‘i,  raqamli  ma’lumotlar  ro‘yxati,  barcha  raqamli 
ma’lumotlar  va  grafiklardan  (diagrammalardan)  iborat.  Va  nihoyat,  barcha  statistik 
detallar, jumladan, jadvallar 3-jildda keltirilgan.  
Hisobot  yozish  uslubiga  marketing  bo‘yicha  vitse-prezident  va  boshqa  asosiy 
rahbarlarning  qaysi  uslubni  afzal  ko‘rishi  ta’sir  qildi.  1-jildda  texnik  detallar  yo‘q 
ekanligi  sababli  u  oson  o‘qiladi  yozma  hisobotga  qo‘shimcha  ravishda  butun 
loyihaning  og‘zaki  taqdimoti  ham  tayyorlanadi.  Bu  hisobotdagi  menejment  uchun 
ayrim tavsiyalar hayotga tatbiq etilgan. 
Misol.  Aviakompaniya  uchun  hisobot
. 
Marketing  tadqiqotining  vazifasi  – 
rahbariyatning  axborotga  ehtiyojini  baholash,  bunday  axborot  taqdim  etish  va 

---

 
320 
 
rahbariyatga  to‘g‘ri  qaror  qabul  qilishda  yordam  berishdir.  Shtab-kvartirasi  Chikago 
shahrida  joylashgan  United  Airlines  aviakompaniyasi  rahbariyati  uning  reyslarida 
uchadigan  mijozlarning  qoniqqanligini  tadqiq  etish  davomida  buni  chuqur  anglab 
yetdish.  Har  oy  900  ta  aviareysning  192  ming  yo‘lovchisiga  to‘rt  varaqdan  iborat 
so‘rovnomadan savollar beriladi. Marketologlarni «er usti xizmatlari»dan foydalanish 
(aviachiptalarni  bron  qildirish,  aeroportda  xizmat  ko‘rsatish)    ham,  «parvoz 
davomidgai  servis»  dan  ham  (styuardessalar  e’tibori,  samolet  bortida  ovqatlanish, 
samoletdagi  qulayliklar)  qoniqqanlik  darajasi  qiziqtiradi.  Yo‘lovchilar  anketani 
smoletga  chiqqan  paytida  oladi  va  ularda  savollarga  parvoz  davomida  javob  berish 
uchun vaqt bo‘ladi.
 
United  Airlines  kompaniyasining  marketing  tadqiqotlari  bo‘limi  har  oy 
yo‘lovchilarning  servisdan  qoniqqanlik  darajasini  oylik  tadqiq  etishga  yakun 
yasaydigan  hisobot  chop  etadi.  Hisobot  shuningdek,  Internet  dagi  saytda  ham 
joylashtiriladi, shu sababli United kompaniyasi menejerlari uchun dunyoning istalgan 
nuqtasidan ochiq bo‘ladi. 
Tanlama  to‘plam  miqdori  (1994  yil  bilan  taqqoslaganda  uch  baravar  katta) 
kompaniyaning  barcha  bo‘linmalari  foydalanadigan  ma’lumotlar  reprezentativligini 
asoslab beradi: 
➢
 
marketing bo‘limi strategik rejalashtirish, joylashtirish va maqsadli guruhlar 
borasida qarorlar qabul qilish uchun; 
➢
 
moliya  bo‘limi  investitsiya  sifatida  kiritilgan  mablag‘lardan  olinadigan 
samarani aniqlash uchun; 
➢
 
aeroport  xizmatlari  bo‘limi  yer  usti  servisi,  jumladan,  ro‘yxatdan  o‘tkazish  
tezligi va samaradorligini baholash uchun; 
➢
 
oliy rahbariyat United Airlines kompaniyasining ichki va tashqi maqsadlarga 
erishishda raqobatchilarga nisbatan samaradorligini baholash uchun. 
Yo‘lovchilarning  qoniqqanlik  darajasi  keng  miqyosli  marketing  tadqiqoti 
United  Airlines  barcha  bo‘linmalari  xodimlarini  iste’molchilarning  ehtiyojlariga 
yo‘naltiradi.  Bu  kompaniyaga  barcha  raqobatchilar  aynan  o‘xshash  aviareyslar 
ro‘yxatlariga ega bo‘lgan, bir xil xizmatlar taqdim etadigan va bu xizmatlarga bir xil 

---

 
321 
 
tariflar  belgilaydigan  sharoitlarda  o‘z  xizmatlarini  ajratib  ko‘rsatishga  imkon  beradi. 
Masalan,  marketing  tadqiqoti  natijalariga  asoslangan  holda  United  Airlines 
kompaniyasi  parvoz  vaqtida  ovqatlanish  yo‘lovchilarning  qoniqqanlik  darajasi 
muhim  tarkibiy  qismlaridan  biri  ekanligini  aniqladi  va  bu  servis  sifatini  yaxshiladi. 
Shuningdek,  United  Airlines  oziq-ovqat  tovarlari  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  ayrim 
mashhur  kompaniyalar,  masalan,  naprimer  s  Starbucks  coffai  Godiva  Chocolates 
bilan  hamkorlik o‘rnatdi. 
Univermag  bilan  bog‘liq  misol  marketing  tadqiqotlari  natijalari  haqida 
hisobotning  asosiy  qismi  strukturasi  marketing  tadqiqotlari  jarayoni  bosqichlariga 
qay  darajada  mos  kelishini  ko‘rsatadi.  United  Airlines  kompaniyasi  bilan  bog‘liq 
misol  o‘tkazilgan  tadqiqotlar  natijalari  haqida  muntazam  hisobot  taqdim  etish 
muhimligini ko‘rsatadi.