Tadbiqiy mexanika

Plastmassada yoyiluvchanlik

Plastmassalarda yoyiluvchanlik egriligi metallarniki bilan bir xil. Shuningdek, poliprofelin (PP) va polietilin (PE) singari turli xil plastmassalar xona haroratida yoyiluvchanlik jarayonining aniq xususiyatini ko`rsatib beradi. Biroq, bu materiallrning yoyiluvchanlik sabablari boshqacha. Yoyiluvchanlikda makromolekulalar to`g`irlanadi va kengayadi. Shuningdek, bu yerda yoyiluvchanlik bosim va haroratga ham bog`liq. Turli xil molekulyar tuzilish tufayli plastmassalarda yoyiluvchanlik uchun umumiy asosoli munosabatlarni alohida keltirish mushkul. Amaliy tadqiqotlardan yuqori texnik plastmassalar uchun quyidagi formula hosil qilingan:

9.3

Bu formulada, ε t vaqtdan keyingi cho`zilish. B, m va k doimiylari materialga bog`liq.

E lastik cho`zilish ε<sub>0</sub> ni elastiklik moduli orqali hisoblash mumkin. Ko`pgina polimerlarda, umuman olganda, bu elastik qism cho`zilishga bog`liq ravishda juda kichik bo`lganligi uchun e`tiborsiz qoldirilishi mumkin.

9.4

Logaritmlashtirish orqali quyidagilarni keltirib chiqarish mumkin:

9.5

O`zgarmas bosim bilan, log ε ni log t ga bo`lish orqali k qiyalik bilan to`g`ri chiziq hosil qilinadi.

Plastmassalar uchun o`zgarmas k k=0,025 va ­k­=0,33 o`rtasida bo`ladi. O`zgarmaslik elastik deformatsiyaning yopishqoq deformatsiyaga nisbatining o`lchovidir.

Plastmasslarda cho`zilish sinishdan so`ng juda yirik bo`ladi. Ya`ni tajribalar odatda sinishgacha davom etmaydi. Yuk yengillashtirilganda, ko`pincha yoyiluvchanlik deformatsiyasi yo`qolib – relaksatsiya (yengillashish) sodir bo`ladi. Bu borada, vaqt muddati og`irlik ostidagidek bir xil ko`lamda bo`ladi.

Tajribalar

Tajribalarni tanlash to`liq berilmagan ammo o`z tajribalarinigiz uchun qo`llanma sifatida foydalanishingiz uchun mo`ljallangan.

Natijalar faqatgina o`quv qo`llanma sifatida ko`rsatilishga mo`ljallangan. Individual tarkibiy qismlarning konstruksiyasi, tajriba o`tkazish mahorati va atrof-muhit sharoitlariga bog`liq holda tajribalarda yanglishishlar uchrab turishi mumkin. Shunga qaramay, fizika qonunlarini aniq naomyish etish mumkin.

Yoyiluvchanlik sinovi statik og`irlikka ega materialning xususiyatini aniqlashga xizmt qiladi.

Yoyiluvchanlik yorilish xususiyatini aniqlashda, og`irlik darajasidan tashqari materialdagi cho`ziluvchanlik bosimi, harorat ham juda muhim hisoblanadi. Shu sababdan yoyiluvchanlik yorilish xususiyati detallari haroratdan ham iborat bo`lishi kerak.