Табиий фанлар факультети биология к а ф е д р а с и

Керакли жиҳозлар: аскариданинг ташқи кўринишини ва ички органларининг тузилишини акс эттирувчи жадваллар, 6% ли формалин эритмасида фиксация қилинган аскаридалар, аскарида танси кўндаланг кесмасининг жадвалси ва микропрепаратлари, микроскоплар, қўл лупалари, кичик қайчилар, жаррохлик пичоғи, қисқичлар, препаровал ниналар, тўғнағичлар (энтомологик ниналар), туби мум ва шам аралашмаси билан қопланган ванначалар, сув, буюм ва соат ойналари, томизгнчлар.

Одам аскаридасининг танаси чувалчангсимон бўлиб олдинги ва кейинги учлари ингичкалашган, кўндаланг кесмаси эса доира шаклида. Урғочилари 35—40-см, эркаклари 25—30 см узунликда бўлади. Буларда жинсий диморфизм аниқ ифодаланган. Эркаклари кичик ва дум қисми илмоқсимон кайрилган, урғочилари танасини 1/3 қисмида ҳалка шаклида ичига ботиб кирган жой бўлиб, у ерда жинсий тешик жойлашган. Танасини олдинги учида 3 та лаб билан ўралган ҳолатда оғиз тешиги жойлашади (34-расм).

34-расм. Аскарида (Асcарис лумбриcоидес) нинг тузилиши

А-урғочиси; Б-еркаги

1- оғиз олди лабчалари; 2-ҳалқум; 3-фагоститар ҳужайра; 4-ичак; 5-айириш органларининг найчалари; 6-гиподерманинг ён пуштаси; 7-тухумдон; 8-тухум йўли; 9-бачадон; 10-қин; 11-уруғдон; 12-уруғ йўли; 13-уруғ чиқарувчи найча

Вояга етган аскаридалар одамнинг ингичка ичагида паразитлик қилади. Лекин улар баъзан жигар, ўпка юрак ва жинсий органларда ҳам учраши мумкин. Аммо бу органлар одам аскаридаси учун мос бўлмасдан, номувофик жойлашишдир. Аскаридаларнинг от, чучқа бошқа ҳайвонларнинг ичагида паразитлик қилиб яшайдиган турлари ҳам бор.

Аскариданинг танаси кўп қаватли кўтикула билан қопланган, у ярим ўтказгич хусусиятига эга бўлганлиги учун танаси доимо таранг (тургор) ҳолатда бўлади. Кўтикуланинг остида гиподерма жойлашган. Гиподерма шакли узгарган копловчи тўқимадир, чунки ҳайвонларнинг ёш даврида ундаги ҳужайралар бир-биридан аниқ фарқланади. Лекин кейинчалик уларнинг чегараси йўқолиб, протоплазма қўшилиб кетади ва улардаги ядролар тарқоқ ҳолатда бўлиб кўринади, яъни синцитиал тузилишга эга бўлади. Гиподермадан кейин бўйига чузилган бир қаватли мускуллар жойлашади (35-расм)
.