SHAXS VA DEMOKRATIYA
SHaxs mokiyatining ko‗pgina muxim qirralari, uning tabiatdagi qator
jixatlari , imkoniyati, bajarishi lozim bo‗lgan vazifalari va xakozolar qadimgi
davrlardan boshlab insoniyatning butun tarixi davomida kishilar xayoti jamiyat
tarzida qanday tashkil qilinganiga siyosiy xokimiyatning o‗rniga kamda
amaldagi xuquqiy tizimlar qay tarzda mavjudligiga bog‗liq bo‗ladi. Boshqacha
aytganda, shaxs jamiyatining demokratiyaviylik darajasiga bog‗liq kolda
shakllanadi .
SHaxs erkinliklari, uning davlat oldidagi burch va majburiyatlari
demokratiyaviy konstitustiyalarda qonunlashtirilgan bo‗ladi. Unda birinchi
navbatda, xalqning irodasi erkin ifodalanishi, shu xalqning xokimiyat manbai
ekanligi o‗z aksini topadi. SHuning uchun kam xalq davlat uchun emas, davlat
xalq uchun xizmat qilishi lozim .
Konstitustiyada shaxsning vijdon erkinligi, so‗z erkinligi, mulkiy
daxlsizligi va xokazo xuquqlari aks etgan bo‗lib, ularda inson borligining asosiy
shartlari qamrab olinadi. Davlat iqtisodiyoti, siyosat va ma‘naviyat soxalarida o‗z
manfaatlari talablariga ko‗ra qanday qonung‗ qoida ishlab chiqib kuchga
kirishmasin, bu mamlakat asosiy qonuniga ko‗ra, shaxsning unda belgilab
qo‗yilgan maqomiga zid kelmasligi kerakyu. Qar qanday demokratik davlatda
shaxs maqomi faollikni nazarda tutadi. ¡zining faolligi tufali shaxs mavjud
siyosiy institutlar yordamida jamiyatga muntazam ta‘sir ko‗rsata oladi. Bunda
takidlanmagan barcha xarakatlarga yo‗l qo‗yiladi . SHaxsning jamiyatga
ko‗rsatadigan ta‘siri parlament demokratiyasi yuli bilan olib borilganda
maqsadga muvofiqdir.
Qar bir shaxs g‗ bu muayyan bir siymo. Demak, u tarixda o‗zining katta yo
kichik o‗rniga ega. SHaxslarning buyukligi o‗zlari mansub bo‗lgan ijtimoiy
guruk, elg‗ elat yoki xalqning fikrg‗ o‗yini to‗la ifodalab,ularning asosiy
maqsadg‗ vazifalarini tarixiy jarayon kechishining ob‘ektiv mantig‗i talablariga
mos ravishda amalga oshirishda xal qiluvchi ishlarni bajara olishdadir.
SHaxs saloxiyatining kuchi ¡zbekistonda davlat mustaqilligini qo‗lga
kiritishda va mustaxkamlashda yana bir marta namoyon bo‗ldi. Preziden
I.A.Karimovning aqlg‗ zakovati, siyosiy irodasi va qatiyati tufayli jiddiy
buxronlarsiz, qurbonlarsiz, qon to‗kilmasdan tinch ijtimoiy rivojlanish yo‗liga
chiqib olindi. Xuqukiy demokratik davlatni barpo etish, demoktatik tamoyillarni
chuqurlashtirish, insonparvar fuqarolik jamiyatini kurish yo‗lida barcha
qiyinchiliklarni juda katta siyosiy qudrat, qatiyat va sobitqadamli bilan engib
borilmoqda.
Dunyodagi
xar
bir
davlatning
jamiyat
va
strategik
maksadi
buladi.Strategik maksad – uzokka muljallangan umumiy anik rejadir.Bizning bosh
strategik maksadimiz – ozod va obod Vatan, erkin farovon xaet barpo etishdir. Bu
maksadga bozor iktisodietiga asoslangan erkin demokratik jamiyat kurish orkali
erishish mumkin. Buning uchun avvolom bor xokimiyat tarmoklarini
konstitustiyaviy asosda tulik mustakil faoliyat yuritishga erishish, bozor
iktisodietini karor toptirish, yangi texnologiyalar bilan ishlash mexanizimini
shakllantirish lozim.
Bizning tarakkiet yulimiz Prezidentimiz tomonlaridan asoslab bergan
ijtimoiy larzalarsiz,inkilobiy sakrashlarsiz,tadrijiy tarzda rivojlanish yulidir. Milliy
istiklol g‗oyasi ana shu yulda xalkimizni birlashtiradi,ularni yagona maksad sari
xamjixatlikda safarbar etadi, ijtimoiy faollikka yunaltiradi.
Ushbu yunalishda kuyidagi vazifalarni amalga oshirishni takoza etadi:
Siesiy soxada demokratlashtirish jaraenini yanada chukurlashtirish, uning izchilligi
va samaradorligini taminlash – siesiy isloxatlarning eng asosiy yunalishidir.Bunda
xokimiyatni mustakil tarmoklarga bulinishi yani konun chikaruvchi xokimiyat, ijro
etuvchi xokimiyat va sud xokimiyatini tarkib topishi eski totalitar jamiyatdan
tubdan fark kiladi.
Demokratlashtirish jaraeni – davlatni boshkarish soxasidagi vazifalarning
davlat zimmasidan jamiyat zimmasiga utib borishni, bu jaraenda xalk vakillarining
faol ishtirok etishini uzida ifodalaydi.Binobarin, uzbekiston Respublikasi
Konstitustiyasida xalk g‗ davlat xokimiyatining birdan bir manbaidir deb
kursatilgan. SHu bois xakimizning dunekarashi va siesiy madaniyatini,uz xak g‗
xukuklarini, manfaatlarini anglaydigan darajaga etkazishda,siesiy yunalishimizni
erkinlashtirishda uzluksiz talim tizimi, uning DTS doirasidagi talim mazmuni,
pedagoglik kasbining zamonaviy sifatlari xamda talim jaraenini yangi pedagogik
texnologiya asosida tashkil etishi va ukuvchi shaxsi bulgan demokratik,
gummanistik munosobatlari umum davlat mikesidagi ijtimoiy axamiyatga ega.
Respublikamizda barpo etilaetgan jamiyatimizning siesiy tuzilishi –
demokratik, xukukiy davlat shaklida bulsaoiy tuzilishi - konun ustivor bulgan
fukarolik jamiyatidir.Binobarin, respublikamiz uz tarakkietida konunning
ustivorligi tamoyiliga asoslanadi. Bu yunalishda davlat bosh isloxatchi sifatida sud
nazort organlari faoliyati islox kilindi
Mamlakatimizda
xukukiy
tarbiya,xukukshunoslik
talim
mazmunini
takomillashtirishga katta etibor berildi.Umumiy urta talim ukuv programmalariga
Prezidentimiz Farmonlariga binoan (2001yil,4yanvar) O‗zbekiston Respublikasi
Konstitustiyasini urganish kiritildi. Urta maxsus ukuv yurtlarida,oliy talimning
bakalavr, magistratura boskichlarida xukukshunos pedagog tayerlashga katta
etibor berildi.
Iktisodiy soxada :iktisodietning barcha soxa va tarmoklarida erkinlashtirish
jaraenini izchillik bilan amalga oshirish, tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish,
ijtimoiy ximoyalangan bozor munosobatlariga utish jaraenlarini yanada
chukurlashtirib boradi. Xususiylashtirish jaraenini yanada chukurlashtirish va
xakikiy mulkdorlar sinfini shakllantirish xam iktisodiy soxadagi muxim vazifadir.
Mamlakat eksport saloxiyatini oshirish,uning xalkaro mexnat taksimotida
teng xukukli va uzaro manfaatli shartlar asosida ishtirok etishi, iktisodietimizning
jaxon iktisodiy tizimiga xar tomonlama uyg‗unlashuvi jaraenini tezlashtirish
vazifasi
xam
biz
barpo
etaetgan
jamiyatning
iktisodiy
poydevorini
mustaxkamlashga xizmat kiladi. Iktisodiy soxani yuksaltirish birnchi navbatda
talim tizmi, uning zamonaviy mazmuni bilan bog‗lik. Bu yunalishda politexnik
bilim doirasini jaxon andozalari doirasiga kutarish,iktidorli talabalarni chet ellarga
ukishga yuborilmokda Prezident granti soxibi bulmokdalar.Umumtalim
maktablarida
iktisodiy
tarbiyaga
katta
e‘tibor
berildi.
«Iktisod
alifbosi»,»Iktisodshunoslik»fanlari ukuv programmalaridan urin olgan. Aynan esh
avlodni iktisodiy bilimlar bilan kurollantirmay turib iktisodiy soxada belgilangan
strategik yunalishlarni amalga oshirish mumkin emas.Kurinib turibdiki bu
yunalishimizda xam talim tarbiya, maktab maorif tizimi asosiy omillardan biri
ekanligini kursatmokda.
Ijtimoiy soxada: jamiyatimizda kuchli ijtimoiy siesat yuritish, fukarolarga
g‗amxurlik
kilish
tarakkietimizning
asosiy
tamoyillaridan
biridir.Insonparvarlik,beva bechoralarni kullab kuvvatlash milliy mafkuramizdan
urin olgan. Respublikamizda faoliyat kursataetgan uzluksiz talim tizimida
jamiyatimizning xar bir fukarosi ijtimoiy kelib chikishidan,jinsidan, millatidan
katiy nazar bilim olishi Talim tug‗risida £onun asosida va Konstitustiya asosida
kafolatlangan. Ayniksa,umumiy majburiy ixtieriy talimni joriy etilishi demokratik
jaraenlarni talim tizimiga keng ravishda kirib boraetganligini kuramiz.Bu urinda
talim jaraenida ukuvchi shaxsiga demokratik,insonparvarlik munosobatda bulish,
xamkorlik pedagogikasini yuzaga kelishi ijtimoiy zarurat ekanligini kuramiz.
Ushbu ijtimoiy zarurat zaminida talim soxasida ukuvchi shaxsiga bulgan
munosobat, talim jaraenini yangi pedagogik texnologiya asosida tashkil
etish,ukuvchi shaxsini xurmatlash,avtoritar pedagogikadan voz kechish,dogmatik
talim mazmunini islox kilish,mustakil erkin fikrlashga urgatish dolzarb masala
bulib kolmokda.
Barkamol avlodni tarbiyalash O‗zbekistonda yangicha dunekarashga ega
bulgan avlodni tarbiyalash biz barpo etaetgan jamiyatimizning muxim
shartidir.Ushbu yunalishda talim soxasida tubdan isloxatlar amalga oshirilib
kelinmokda.
Manaviy soxada: manaviy kadriyatlarimizni zamonaviy ilm fan va tarakkiet
yutuklari bilan boyitib borish – asosiy vazifamizdir.. Milliy istiklol g‗oyasi
yurtdoshlarimizni manaviy kadriyatlarni tug‗ri baxolay bilishga davat etadi.Bu
yunalishda milliy kadriyatlarga,madaniy merosga ilmiy asosda tug‗ri endashish
kelib chikadi.
YUrtimizda
yashaetgan
barcha
millat
va
elatlarning
kadriyatlari,tili,madaniyati,diniy
etikodi,urf
odatlariva
ananalarini
xurmat
kilish,ularni avaylab asrash xamda rivojlantirishga kumaklashish yangi
jamiyatimizning markaziy vazifalaridan biri xisoblanadi. SHu bilan birga milliy va
umuminsoniy kadriyatlarni urganish, e‘zozlash talim tarbiya mazmunidan keng
urin berish pedagogik jaraenning dolzarb masalalaridan biri bulib kolmokda.
YUkorida kayd etilgan iktisodiy, siesiy, ijtimoiy, ma‘naviy yunalishlarni
amalga oshirishda talim tarbiya asosiy omil ekanligining guvoxi bulamiz. Aynan
talim tarbiya ijtimoiy tarakkietning asosiy yadrosi ekanligi,isloxatning dastlabki
yillaridan boshlab Prezidentimiz sa‘y xarakatlarida uzluksiz talim tizimini islox
kilish,Kadrlar tayerlash milliy dasturi ishlab chikilishi va boskichma boskich
xaetga joriy etilishi ijtimoiy tarakkietda muxim rol uynaetganligiga ishonch xosil
kilamiz.
Endi Prezidentimiz suzlarining moxiyatiga e‘tibor bering va mushokada
kiling.
Mustakil ¡zbekiston Respublikamiz maorifining dastlabki yo‗nalishlarida
kabul kilingan davlat me‘yoriy kujjatlarida(Ta‘lim to‗g‗risida Konun,Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi, Umumiy o‗rta talim konstepstiyasi,DTS) bola shaxsini
shakllantirishda umuminsoniy,milliy kadriyatlarga asoslanish va talim tarbiya
jarayonida demokratik,insonparvarlik tamoyillariga asoslanish birinchi navbatda
ko‗rsatib o‗tilgan.
Respublikamizda isloxatlarni amalga oshirishda ma‘naviy soxadagi
vazifalar
Ma‘naviy kadriyatlarni ilmg‗fan va tarakkiyot yutuklari bilan boyitish.Din
va tarixni soxtalashtirishga, ulardan siyosiy maksadda foydalanishga yul
kuymaslik
1.YUrtdoshlarimizni ma‘naviy yangilanish va isloxatlar jarayonining faol
ishtirokchisiga aylantirish
2.Kuch va saloxiyatni ijtimoiy xamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy
bag‗rikenglikka xizmat qildirish
3.Ijtimoiy
qatlam,
siyosiy
kuch
va
xarakatlarning
intilishlarini
uyg‗unlashtiruvchi g‗oyalarg‗ Vatan ravnaki, yurt tinchligi, xalk
farovonligini yurtdoshlarimiz maksadiga aylanishga erishish
4.Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish, ta‘limg‗tarbiya
tizimini takomillashtirish
5.Milliy kadriyatlar, til, madaniyat, diniy e‘tikod, urfg‗odat va an‘analarni
xurmat kilish
Do'stlaringiz bilan baham: |