Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Oddiy takror ishlab chiqarish deb ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish jarayonlarining o'zgarmagan holda takrorlanishiga aytiladi. Odatda bunday ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish ko'proq o'z ichki ehtiyojlarini qondirishga yo'naltirilgan natural xo'jahk va oddiy tovar xo'jaligi davri uchun xos boigan.
Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish deb ishlab chiqarish va xiz­mat ko'rsatish miqyoslarining muntazam ravishda oshib borgan holdagi takrorlanishiga aytiladi. Bu turdagi takror ishlab chiqarish hozirgi davrdagi barcha rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotiga xosdir.
Ijtimoiy takror ishlab chiqarish natijasida mamlakat miqyosida mil­liy mahsulot yaratiladi. Milhy mahsulot — mamlakat iqtisodiyotida yara­tilgan mahsulot va xizmatlar umumiy hajmidir. U barcha moddiy va nomoddiy ne'matlar ishlab chiqarish hamda xizmatlarni o'z ichiga olib, hozirgi bizning mamlakatimiz qo'llayotgan milhy hisoblar tizimida yalpi ichki mahsulot (YAIM) deb yuritiladi. Milliy mahsulot ko'rsatkichi oldingi davrlarda, masalan oldingi sobiq Sovet ittifoqi iqtkodiyotida jami ijtimoiy mahsulot (JIM) deb, boshqa ko'pgina mamlakatlarda esa yalpi milhy mahsulot (YAMM) deb yuritilar edi. Yalpi milliy mahsu­lot — bu o'z mamlakati yoki xorijda joylashgan milliy korxonalar tomonidan yaratilgan mahsulot va xizmatlar umumiy hajmining jami qiymatidir. Shu o'rinda ta'kidlash lozimki, milhy iqtisodiyot rivojlanish darajasini aniqroq ifodalash va taqqoslash uchun yalpi ichki mahsulot (YAIM) ko'rsatkichi qulayroqdir. Shuning uchun hozirgi davrda ko'pgina mamlakatlarda bu ko'rsatkichdan foydalaniladi. Yalpi ichki mahsulot — maium vaqt davomida, masalan, bir yilda yaratilgan va bevosita iste'- molchilarga borib yetadigan barcha tayyor mahsulot va ko'rsatilgan xizmatlarning bozor narxidagi qiymatidir.
Yalpi ichki mahsulot umumlashtiruvchi iqtisodiy ko'rsatkich bo'hb, u faqat mazkur mamlakat ishlab chiqarish omillar idan foydalangan holda mamlakat ichida yaratilgan tovar va xizmatlar jami qiymatining bozor tiarxlaridagi ifodasini namoyon etadi. U barcha ishlab chiqaruv­chilar tomonidan qo'shilgan qiymatlar yig'indisi sifatida namoyon bo'ladi. Yalpi ichki mahsulot xuddi yalpi milliy mahsulot kabi hisoblanadi, biroq YAIM ko'rsatkichiga mazkur mamlakatning chet ellardagi ishlab chiqarish omillaridan foydalanib olib borilgan ishlab chiqarish va xiz­mat ko'rsatish hajmlari kiritilmaydi, lekin shu mamlakat ichidagi xo­rijiy mamlakat korxonalari mahsuloti kiritiladi. Suning uchun YAMM bilan YAIM miqdor jihatdan qisman farq qiladi.
YAMM va YAIMning o'zaro farqini quyidagi chizma orqah yaqqolroq ifodalash mumkin (14.2-chizma). Demak, chizmadan ko'rinadiki, mam­lakat YAMM 30 trln. so'mni (M₂ va M₃ shartli raqamlar yig'indisi), YAIM esa 28 trln. so'mni (M, va M, shartli raqamlar yig'indisi) tashkil etadi.
14.2-chizma