Сборник научных трудов Международной научно- практической конференции«цифровизация в обучении гуманитарных дисциплин в медицинском высшем образовании»тгси, 5 марта 2022 года

 
ТАЛАБАЛАРНИНГ КРЕАТИВ ТАФАККУРИНИ 
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ
Наргиза Тошбоева, 
Чирчиқ давлат педагогика институти Математика ва геометрия ўқитиш 
методикаси кафедраси ўқитувчиси, email: [e-mail] 
Аннотация: 
Ушбу мақолада талабаларнинг креатив тафаккурини 
ривожлантиришда йўллаш мумкин бўлган амалий машғулот намунаси 
муҳокама қилинган бўлиб, бунда бериладиган муаммоли геометрик 
топшириқ-масалалар ностандарт фикрлашни ривожлантириши мумкинлиги, 
бу эса ўз навбатида талабаларнинг креатив компетенцияси ва ижодий 
қобилиятларини шакллантириши таъкидланган.
 
Калит сўзлар:
геометрия, муаммоли вазифалар, ижодкорлик, қутидан 
ташқарида фикрлаш, ижодкорлик 
Ҳозирги вақтда олий педагогика мактабининг вазифаларидан бири жадал 
ўзгарувчан мактабда ишлаш учун малакали, мослашувчан, рақобатбардош, 
касбий муаммоларни мустақил ва креатив ҳал қила оладиган мутахассисни 
тайёрлашдан иборат [1, 2, 3, 4, 5, 6]. 
Мазкур тезисда ана шундай креатив тафаккурни ривожлантирувчи 
машғулотлардан бирини кўриб чиқамиз. 
Мавзу: Креатив тафаккурни ривожланиш даражалари. Амалий 
машғулот №1. 
 

---

205 
Креатив 
тафаккурни 
машғулотларда 
ривожлантириш 
босқичлари 
ва уларнинг 
давомийлиги. 
Ўқитувчи фаолияти. 
Талаба 
фаолияти 
Ташкилий қисм 
Ташкилий 
босқич 
5 мин. 
5 та талабадан иборат 
кичик 
гуруҳларга 
бўлинишини ташкил этиш. 
5 та кишидан 
иборат гуруҳларга 
бўлинади 
Асосий қисм 
1.Муаммони 
билиш 
ва 
ўз 
тажрибасида 
кўриш. 
Муҳокама - 5 
мин. 
Баёнот – ҳар 
бир гуруҳ учун 5 
мин. 
Жами: 
30 
мин. 
Таълим 
жараёнида 
талабанинг касбий фаолиятга 
тайёрлигини таҳлил қилиш ва 
2-3 
та 
реал 
методик 
муаммоларни 
аниқлаш 
сўралади (10 кашфиёт). 
Масалан, 
катта 
аудиторияларда (60-80 та 
талаба) 
тақдимот 
билан 
(экран, проектор, компьютер) 
дастурлашга оид (талабага 
нотаниш мураккаб назарий ва 
амалий материаллари бўлган) 
маъруза машғулоти олиб 
борилади.
Гуруҳда 
ишлаб муаммони 
англаб етадилар 
ва ўз тажрибасида 
кўрадилар. 
Ҳар 
бир 
гуруҳ 
битта 
муаммо 
олиб 
чиқади ва дизай 
фикрлаш 
технологияси 
асосида 
таҳлил 
қиладилар 
2.Муаммони 
таҳлил қилиш ва 
ундан 
келиб 
чиқадиган 
эҳтиёжни 
аниқлаш. 
Муҳокама- 
10 мин. 
Муҳокама -3 
мин. 
Кейинги 
машқни 
бажаришлари 
сўралади 
(муаммони катталаштириш ва 
кичиклаштириш ёки ўзганинг 
фикри): 
Берилган 
муаммонинг 
ечимини 
топишда ёзма ёки оғзаки 
шаклдан 
фойдаланиш 
мумкин. Бунда муаммони 
“муболаға қилиш», яъни агар 
муаммо катталашса қандай 
вазиятлар вужудга келади, 
Таҳлил 
қилади, тасаввур 
қилади 
Ҳар 
бир 
гуруҳ 
ўзининг 
вариантини 
беради. 

---

206 
Баёнот – ҳар 
бир гуруҳ учун 5 
мин. 
Жами: 
20 
мин. 
дунё қандай ўзгаради деган 
саволларга 
жавоб 
топиш 
керак. Сўнг эса муаммони 
“кичиклаштириш» ва кейинги 
қадамларни кузатиш керак. 
3.Янги 
маълумотлар, 
ечимлар 
ва 
таҳлилларни 
излаш. 
Муҳокама- 
10 мин. 
Цирк (чирпирак бўлиб 
тушмоқ) методи қўлланилади. 
Қуйидаги машқ бажарилиши 
сўралади. 
Муаммога 
тегишли 
бўлган 
барча 
стереотип 
(таҳлил) ларни ёзинг: катта 
(кичик) маъруза аудиторияси, 
компьютер, 
проектор, 
тақдимот, 
дастур 
коди, 
талабанинг 
иштироки, 
талабанинг иштироки ва ҳ.к. 
Кейин эса ҳар бир 
берилганларнинг характерини 
тасаввур қилинг. Масалан, 
янги 
рўйхатда 
кичик 
аудитория, 
керакли 
маълумотга эга талабанинг 
йўқлиги, 
ҳеч 
қандай 
компьютер, 
талабанинг 
йўқлиги ва ҳ.к. 
Анъанавий 
таълимдан 
нималар сақланиб қолди ва 
яна нималарни қўшишимиз 
мумкин. 
Ҳусусиятлар
ини 
очиб 
берадилар, янги 
вариантларини 
танқидий 
ёндашув асосида 
қидиради-лар. 
4. 
Янгиликни 
яратиш ва 
ўзлаштириш. 
Муҳокама-
10 мин. 
Қўлланиладиган метод: 
«Фикрларни лойиҳалаш» 
технологияси. 
Муҳокама 
қиладилар, 
афзаллик 
ва 
камчиликларини 
баҳолайдилар, 
ечимларни 
умумлаштирадил
ар, 
энг 
яхши 

---

207 
вариантни 
танлайдилар 
5-10 минут танаффус 
5. Янгиликни 
ўзлаштириш. 
Муҳокама – 
10 мин. 
Тайёргарлик 
-10 мин. 
Баёноти –ҳар 
бир гуруҳга 5 
мин. 
Жами: 
35 
мин. 
Ҳар 
бир 
гуруҳга 
SCAMPER методини қўллаш 
тавсия этилади ва муаммони 
маълум қилиш ва ечим 
варианлари таклиф этилади. 
1.
Янгил
икни қўллаш. 
Мулоҳаза- 5 
мин 
Баёноти –ҳар 
бир талабага 2 
мин. 
Жами: 
45 
мин. 
Мустақил таълим учун 
қуйидаги вазифа берилади. 
Талабада 
муаммони 
танлашга ва уни креатив 
ечишга 5 мин. бор. Бундан 
ташқари 
талаба 
креатив 
тафаккурини ривожлантириш 
учун 
қўлланиладиган 
методлар 
тавсифи 
билан 
қайдлар 
тайёрлашга 
бир 
ҳафта вақт берилади. Сўнг 2 
соат вақт берилади, бу вақт 
ичида талаба креативлигини 
имкон қадар ошириш талаб 
этилади. 
Индивидуал 
англаш 
Муаммони 
эълон қилиш 
Бир ҳафтадан 
сўнг курс иши 
сифатида 
бериладиган 
лойиҳа 
тақдим 
этилади. 
Юқорида берилган амалий машғулотнинг технологик харитасига 
фикрлаш технологияси билан ишлаш берилган.