Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Xodimlar.
Tadbirkorning ayniqsa, kompaniyaning hayot 
siklining dastlabki bosqichidagi eng muhim vazifalaridan biri bu 
yollash va jamoani shakllantirishdir. Jamoani shakllantirish va 
rivojlantirish muammolari biz tomonidan alohida ma’ruzada 
keyinchalik ko‘rib chiqiladi. 
Ushbu bosqichda shuni ta’kidlash kerakki, innovatsion 
biznesda kadrlar siyosati va uni amalga oshirish texnologiyasini 
ishlab chiqishda kadrlarning turli toifalarini (guruhlarini) ajratib 
olish muhimdir. 

---

187 
Ushbu ma’ruza mazmunini hisobga olgan holda, biz 
xodimlarning ishchilar, xizmatchilar, muhandislar, menejerlar, 
mutaxassislar bo‘yicha umumiy qabul qilingan statistik tasnifini 
ko‘rib chiqmaymiz. O‘z ishlarida yangilik (innovatsiya) kabi 
kompetensiyaning ahamiyatini ajralib turuvchi xususiyat sifatida 
belgilab, ishchilarning ikki guruhini ajratib ko‘rsatamiz mumin. 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, insonning bilim va xulq-atvor 
darajasida yangi g‘oyalarning paydo bo‘lishi, idrok etilishi va 
kerak bo‘lganda amalga oshirilishini ta’minlash qobiliyati 
tushuniladi. 
Birinchi guruh innovatsiyaning asosiy vakolati bo‘lgan 
xodimlarini birlashtiradi. Ushbu guruh xodimlarning ikki toifasini 
o‘z ichiga oladi. Bular ixtisoslashtirilgan innovatsion bo‘linmalar 
va 
jamoalar 
xodimlari, 
yangiliklarni 
tug‘diradigan 
va 
kompaniyaning inson innovatsion kapitalini moslashtiradigan 
odamlardir. Texnologik kompaniyalarga ilmiy-texnik mahsulotlar 
va yangi texnologiyalarni yaratadigan olimlar, muhandis-
dizaynerlar va texnologlar, IT-kompaniyalarga esa yangi dasturiy 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchilar kiradi. Reklama biznesida - 
yangi 
reklama 
mahsulotlari 
va 
reklama 
texnologiyalari 
yaratuvchilari; Konsalting xizmatlari sohasida – ob’ektlarni tadqiq 
qilish va tahlil qilishning yangi usullari, o‘rganilayotgan 
ob’ektlarni kerakli holatga keltirish usullari, kadrlarni rivojlantirish 
va o‘qitish usullari va boshqalar kiradi. Har bir faoliyat sohasida 
innovatsion mahsulotlar va xizmatlarning o‘ziga xos ifoda shakllari 
mavjud. 
Birinchi guruhga innovatsiyalarni yaratish jarayonini 
boshqarishga qodir va innovatsiyalarni g‘oyadan tijorat natijalariga 
qadar targ‘ib qilishni ta’minlaydigan innovatsion menejerlar kiradi. 
Innovatsion korporativ madaniyatni yaratish va qo‘llab-quvvatlash 
ko‘p jihatdan ularga bog‘liqdir. Innovatsion menejerlarning 
vakolatiga noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish, moliyaviy va 
tadbirkorlik tavakkalchiligi, innovatsion faoliyatni boshqarishda 
tashkiliy va psixologik qiyinchiliklarni bartaraf etish qobiliyati 
kiradi. 

---

188 
Ikkinchi guruhga vazifalari innovatsion faoliyatni normal 
amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadigan 
xodimlar kiradi. Ushbu xodimlar innovatsion jarayonni tezkor 
ma’lumot bilan ta’minlaydi, uni rejalashtirish, moliyalashtirish 
bilan shug‘ullanadi va logistika, marketing, buxgalteriya hisobi va 
boshqa yordamchi vazifalarni hal qiladi. Innovatsion biznesda 
ishlash, ushbu ishchilarning shaxsiy va kasbiy xususiyatlariga 
ma’lum qo‘shimcha talablarni qo‘yadi, ammo ular birinchi guruh 
xodimlariga nisbatan o‘z faoliyatining samaradorligiga erishish 
uchun juda muhim emas. 
Birinchi guruh xodimlari va innovatsion tadbirkorlar 
innovatsion biznesning harakatlantiruvchi kuchini (haydovchisi) 
tashkil etadi. Bu odamlarning ulushi, ayniqsa biznes ko‘lamining 
o‘sishi bilan unchalik katta bo‘lmasligi mumkin. Y.D. Krasovskiy 
tashkilotlarning shaxsiy tarkibini innovatorlar, innovatsiyalar 
tarafdorlari, yangiliklarga ikkilanadigan, neytralistlar, skeptiklar va 
konservatorlar deb tasniflashni taklif qildi [10]. Xuddi shunday 
marketologlar (Mur J.A.) iste’molchilarni xarakterlaydi, ular 
orasida innovatorlar, dastlabki izdoshlar (vizyonerlar), erta 
ko‘pchilik (pragmatistlar), keyinchalik ko‘pchilik (konservatorlar), 
inert qism (skeptiklar)ni ajratib turadi. Iste’molchilar umumiy 
sonining 
atigi 
20% 
(3% 
novatorlar 
va 
17% 
erta 
o‘zlashtiruvchilar)ni tashkil qiladi[19]. Ma’lumki, yangilikka 
yo‘naltirilgan odamlar ushbu sifatni turli sohalarda va faoliyat 
sohalarida namoyon etishadi. Shu sababli kompaniya xodimlari 
orasida innovatsiya mezoniga ko‘ra maxsus tanlov usullari 
qo‘llanilmasa, novatorlar soni bir xil deb taxmin qilish mumkin. 
Ammo bu juda faol manba va Pareto qonuniga binoan (20:80) 
biznesning rivojlanishiga tubdan ta’sir qilishi mumkin. 
Innovatsion tadbirkorlar, innovator-ishlab chiquvchilar va 
innovatsion menejerlarning odatdagi portretlari(modellari)ni ko‘rib 
chiqamiz. Ularning o‘ziga xos GIHlari, vakolatlari va jamoaviy 
rollarini ta’kidlaymiz. Turli tadqiqotlar natijalarini o‘rganish va 
biznes tuzilmalari vakillari bilan muloqot qilish asosida 

---

189 
shakllangan innovatsion biznesning asosiy vakillari haqidagi 
tasavvurimiz 1-jadvalda keltirilgan. 
1-jadval 
Innovatsion biznesda asosiy ahamiyatga ega bo‘lgan 
odamlarning o‘ziga xos xususiyatlari.
Shaxsiy 
xususiyatlar 
Innovatsion jarayonning sub'ektlari 
Innovatsion 
tadbirkor 
Innovator-ishlab 
chiquvchi 
Innovatsion 
menejer 
1.Eng 
chuqur 
hayotiy 
manfaatlar (GI) 
Tashkiliy faoliyat 
va 
tadbirkorlik, 
ijodiy ijod. 
Texnologiyalarni 
qo‘llash, 
nazariyani 
rivojlantirish 
va 
konseptual 
fikrlash, 
ijodiy 
ijod. 
Odamlar 
va 
munosabatlarni 
boshqarish, 
axborot 
va 
til 
vositalari 
orqali 
ta’sir, ijodiy ijod. 
2.Qobiliyatlar 
(kasbiy 
vazifalar) 
Innovatsion 
biznesni boshlash, 
innovatsion biznes 
strategiyasini 
ishlab chiqish va 
amalga 
oshirish, 
noaniqlik, yuqori 
tavakkalchilik, 
vaqt 
bosimi, 
inqiroz, 
pozitsiyani 
rejalashtirish 
sharoitida 
faoliyatni amalga 
oshirish va qaror 
qabul qilish. 
O‘zingizning 
g‘oyalaringiz va 
takliflaringizni 
oldindan 
aytib 
bo‘lmaydigan va 
muvozanatsizlik, 
keskinlikning 
kuchayishi, 
rivojlanishi 
va 
himoyasi 
sharoitida ishlang. 
Innovatsion 
loyihani boshlash, 
vaqtning 
noaniqligi 
va 
resurslarning 
bosimi va yuqori 
tavakkalchilik 
sharoitida 
boshqaruv 
muammolarini hal 
qilish, 
ijodiy 
samarali 
muhit 
yaratish 
va 
saqlash. 
3. 
Shaxsiy 
xususiyatlar 
(vakolat) 
Innovatsiya, 
loyihaning 
xayoliyligi, 
noaniqlik 
holatidagi 
hal 
qiluvchi, 
aloqa, 
yetakchilik, 
avtonomiya, 
rivojlanishga 
yo‘naltirilganlik, 
Innovatsiyalar, 
munozaralar, 
ziddiyatlar, 
avtonomiyalar, 
maqsadga 
muvofiqlik, 
stressga 
chidamlilik, 
bog‘liq 
bo‘lgan 
bilim sohalaridagi 
Tashabbuskorlik, 
maqsadga 
muvofiqlik, 
stressga 
chidamlilik, 
odamlar 
bilan 
munosabatlarda 
ijobiylik, 
tashkilotchilik 
qobiliyatlari, 

---

190 
maqsadga 
muvofiqlik, 
tashabbuskorlik, 
stressga 
chidamlilik kuchli 
shaxs 
jarayonlarni 
tushunish 
qobiliyati 
(T 
shaklidagi 
shaxsiyat), 
andozalar 
bosimidan 
xoli 
(lateral 
fikrlash) 
muammolarni hal 
qilishda turli xil 
yondashuvlarni 
izlash qobiliyati. 
ishonch, 
xulq-
atvorda faollik, 
4. Jamoa rollari 
Dvigatel, 
koordinator, 
baholovchi, 
resurslarni 
o‘rganuvchi. 
Fikrlar generatori, 
dvigatel, 
mutaxassis. 
Koordinator, 
resurslarni 
o‘rganuvchi, 
jamoatchi, 
baholovchi, 
dvigatel. 
Nima uchun bu odamlarning xususiyatlarini aniqlash 
kerak? 
Javob, 
bizningcha 
bunday 
ma’lumotsiz tashkiliy 
madaniyatni shakllantirish, kompaniyani rivojlantirishning yetarli 
darajada 
innovatsion 
strategiyasi, 
kadrlar 
strategiyasi 
va 
texnologiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirish, xodimlar 
uchun raqobatbardosh qiymat taklif parametrlarini aniqlash va 
boshqalar. Boshqaruv vazifalarini samarali hal etish mumkin emas. 
Umuman olganda ular rivojlanish va namoyon bo‘lish uchun ichki 
biznes muhitining qulayligini tavsiflaydi. Inson kapitalining 
innovatsion salohiyati. Ushbu faoliyat yo‘nalishlarini innovatsion 
biznesda inson resurslari samaradorligini belgilovchi omillarning 
ikkinchi darajasiga murojaat qilamiz (1-rasmga qarang).