Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
5. G‘amlovchi to‘qimalar 
G‘amlovchi  to‘qimalarda  fotosintez  jarayonida  hosil  bo‘lgan  oziq  moddalar-oqsillar, 
yog‘lar to‘planadi va uzoq muddat oziqlanadi. 
G‘amlovchi to‘qimalar o‘simliklarning deyarli har xil organlarida bo‘ladi. Oziq moddalar 
urug‘larni endosperm va murtaklarida to‘planadi va murtakni rivojlanish uchun sarflanadi (16-
rasm). 
 
16-rasm. Ildizmevalar: 
A – shakar lavlagi (uzunasiga kesma); B – em-xashak lavlagi (ko‘ndalang kesma);  
V – sabzi ildizmevasi (ko‘ndalang kesma); G – turneps, (ko‘ndalang kesma). 
 

---

 
63 
G‘amlovchi  hujayralar  yupqa  devorli  tirik  parenxima  hujayralardan  iborat.  O‘sha 
hujayralarda oziq moddalar qattiq va eritma shaklida to‘planadi. Qisman qattiq holda – kraxmal, 
oqsil kislotalari (kartoshka tuganaklarida) yoki qattiq holda – aleyron donachalari, suyuq holda – 
qand  to‘planadi  (Masalan,  lavlagi  ildizmevalari,  sabzi,  piyozboshlar,  shakarqamish,  uzum 
mevasi, tarvuz, qovun va boshqalar). 
Cho‘l va sahrolarda o‘suvchi ayrim o‘simliklarning hujayralari yirik va shilimshiq shiraga 
boy bo‘ladi. Bunday hujayralar s u v g‘ a m l o v ch i hujayralar deb ataladi. Suv g‘amlovchi 
to‘qimalar ba’zi  o‘simliklarning barglarida bo‘lsa (agava, aloe, semiz o‘t), boshqalarda poyada 
(kaktus, sutlamada) bo‘ladi.