Ro‘yxatga olindi: “tasdiqlayman” № O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor 2021-y

1.Davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirish;
2.Qonun ustuvorligini ta‘minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish;
3.Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirish;
4.Ijtimoiy sohani rivojlantirish; 5.Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta‘minlash hamda chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat olib borish.
Strategiyada alohida e‘tibor davlat suvereniteti va erkinligini kuchaytirishga, uning xalqaro munosabatlarning teng huquqli a‘zosi sifatida o’sib borayotgan o’rni, rivojlangan demokratik mamlakatlar qatoriga kirib borishi, atrofida xavfzlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini shakllantirish, mamlakatni xalqaro nufuzini mustahkamlashga qaratildi.
Shu munosabat bilan, BMTning O’zbekistondagi doimiy koordinatori Helena Fraser strategiya va uning asosida qo’shni mamlakatlar bilan aloqalarni mustahkamlash bo’yicha amalga oshirilayotgan yangi tashqi siyosat yondashuvi nafaqat O’zbekiston, balki butun Markaziy Osiyoning kelajakdagi farovonligi va barqaror rivojlanishining kafolati bo‘lganligini ta‘kidladi.
Bundan tashqari, xalqaro ekspertlarning fikricha, Harakatlar strategiyasini qabul qilish va amalga oshirish suveren O’zbekistonni rivojlantirishda yangi ustun bo‘ldi.
Strategiyaning mazmun va mohiyatiga tayanib, uning asosiy xususiyatlarini hisobga olishimiz kerak. Birinchidan, Strategiyani qabul qilish bugungi o’zbek jamiyatida jiddiy muammolar mavjudligini tan olish ekanini anglatadi. Bunday holatda, ushbu muammolarni yechish ham ularning to’g’ridan to’g’ri tan olinishidan boshlanadi. O’zbekistonning yangi rahbariyati Harakatlar Strategiyasi doirasida keng ko’lamli va tarixiy islohotlarni yo’lga qo’yish orqali muhim qadamni qo’ydi.
Ikkinchidan, birinchi marta bunday keng ko’lamli dastur Hukumat va xalq o’rtasida to’g’ridan to’g’ri muloqot orqali qabul qilindi. Avval uni qabul qilish strategiyasining loyihasi ommaviy axborot vositalarida va Internetda e‘lon qilindi va har bir fuqaro o’z fikrini bildirish, qarashlari bilan bo’lishish va unga o’zgartishlar kiritishga imkon yaratdi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda o’zbek xalqi, jumladan, ekspertlar hamjamiyati vakillari, xususiy sektor, tadbirkorlar, nodavlat tashkilotlar, hatto xorijiy ekspertlar ham strategiyaning hammualliflari bo’lishdi. Shu orqali xalq qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etish uchun haqiqiy imkoniyatni qo’lga kiritdi va bu umummilliy muhokama mavzusiga aylandi.
Uchinchidan, Strategiya nafaqat hujjat, balki haqiqiy harakatlar va aniq choralar uchun yo’l xaritasi bo‘ldi. Bu balandparvoz gaplar yoki piar kampaniyasining populist deklaratsiyasi emasdi. Negaki, bugun O’zbekistonda ijobiy va dinamik o’zgarishlar kuzatilmoqda. O’zbekiston viloyatlariga ko’plab tashriflar aholiga Prezident bilan muloqotga kirishish imkonini bermoqda. Hukumat va mintaqaviy darajada tez-tez o’zgarishlar, shuningdek, islohotlarga moyil bo’lgan yosh vazirlarni tayinlash O’zbekiston rahbariyatining modernizatsiya qilishga qaratilgan jiddiy e‘tiborini tasdiqlaydi.
To’rtinchidan, O’zbekiston Markaziy Osiyo bo’yicha demografik ko’rsatkichlari eng yirik bo’lgan davlat hisoblanadi. Mintaqaning deyarli yarim aholisi O’zbekiston fuqarosi hisoblanadi. Mustaqillikdan buyon O’zbekiston aholisi 50 foizga (20 milliondan 32,5 milliongacha) oshdi. Bir so’z bilan aytganda, mintaqadagi har ikkinchi odam O’zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. Shunday qilib, Markaziy Osiyo aholisining yarmi rivojlanishning yangi bosqichiga o’tdi.
Shu munosabat bilan, Strategiyani amalga oshirish nafaqat O’zbekistonga, balki butun Markaziy Osiyo mintaqasiga ijobiy ta‘sir ko’rsatishi mumkin. O’zbekiston mintaqaning barcha davlatlari, jumladan, Afg’oniston bilan chegaradosh. O’zbekistonning faol mintaqaviy siyosati va butun dunyoga ochiqligi Markaziy Osiyoda yangi siyosiy voqea bo’ldi.
2017 yil davomida yurtimizda yashab kelayotgan, lekin fuqaroligi bo’lmagan 1100 dan ortiq shaxsga O’zbekiston fuqaroligi berildi. 2017 yilda viloyatlardagi 60 dan ortiq chegara-postlar olib tashlandi.
Adliya vazirligi huzurida Davlat xizmatlari agentligini tashkil etildi. Ushbu Agentlikning Xalq qabulxonalari qoshida faoliyat olib boradigan Davlat xizmatlari markazlari nafaqat tadbirkorlarga, balki butun xalqimizga tezkor va sifatli xizmat ko’rsatadi.
2020 yilda Moskvadagi Karnegi tahlil markazida O’zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 4 yillik prezidentlik davri haqida maqola e‘lon qilindi. Muallif Yuriy Saruxanyan mamlakat Mirziyoyev davrida qanday o’zgarganini tahlil qilgan. Maqolaning qisqacha mazmunini keltitamiz:
Shavkat Mirziyoyev prezidentlikka kelgach, oldingi rahbariyat tanqid qilinishiga sabab bo’lgan deyarli barcha muammolarni hal qildi. Endi uning oldida so’nggi yillarda paydo bo’lgan yangi muammolarni hal qilish vazifasi turibdi. Islohotlarni amalga oshirish yildan yilga qiyin bo’lib boraveradi.
Shavkat Mirziyoyev uchun 2020 yil birinchi prezidentlik muddatidagi so’nggi yil bo’ladi.
O‘rtda qolgan vaqt davomida mamlakatda ham, dunyoda ham uni islohotchi prezident sifatida bilishdi. Mirziyoyev prezidentlikka kelishi bilan keng ko’lamdagi islohotlar amalga oshirilishini ma‘lum qilgandi. Chindan mamlakatda o’zgarishlar boshlandi: iqtisodiyotda liberallik ko’zga tashlandi, so’z erkinligining dastlabki ko’rinishlari paydo bo’la boshladi, siyosiy elita esa dunyo bilan muloqotga kirishdi.
Mirziyoyevning islohotlari butun millat tomonidan qo’llab-quvvatlandi. Islohotlarga ko’nikkanlar ham, uni qabul qila olmaganlar ham bo’ldi. Koronavirus esa islohotlarning beliga tepidi. Mirziyoyev keyingi yil ikkinchi muddat uchun nomzodini qo’yishi kutilmoqda. To’g’risi, saylovlarda juda katta raqobat kutish qiyin. Prezidentni hozir boshqa savol o’ylantirayotgan bo’lsa kerak: amalga oshirilayotgan islohotlarni davom ettirish kerakmi yoki yanada aniqroq islohotlarga o’tish? Axir Mirziyoyev davrida o’zbek xalqi ancha talabchan bo’lib ulgurdi.
Islom Karimov vafotidan keyin Shavkat Mirziyoyev mamlakat rahbarligiga kelganida, jamoatchilik uning islohotlar rejasiga ishonishda ehtiyotkorlikni unutmadi. Ayrimlar 13 yil oldin hukumatda ish boshlagan odam islohotchi bo’lishiga ishonqiramagandi, biroq Mirziyoyev chindan ko’p narsani o’zgartirdi. Karimov davrida ko’p tanqid qilinadigan sohalarda vaziyat yaxshilandi: iqtisodiyot, jamoatchilik siyosati va xalqaro aloqalar borasida o’zgarishlar ro’y berdi. O’zbekiston qamoqxonalaridan ko’plab siyosiy mahbuslar ozodlikka chiqarildi. Keksayib qolgan bu insonlar endi mamlakat xavfsizligiga hech qanday ta‘sir ham o’tkazmayotgandi. Jasliqdagi turli qiynoqlar bilan nomi chiqqan qamoqxonani ham yopdi.
2005 yildan buyon ilk marta AQShning xalqaro din erkinligi bo’yicha komissiyasi O’zbekistonni 2020-yil noyabr oyida «qora ro’yxati»dan chiqardi. Rasmiy Toshkent qo’shnilar bilan munosabatlarni yaxshilay boshladi. Qirg’iziston va Tojikiston bilan chegara, transchegaraviy daryolar masalalari muhokama qilindi. O’zbekiston tashabbusi bilan Markaziy Osiyo davlatlari muloqoti tiklandi va besh davlat rahbarlari 2018 va 2019 yillarda o’zaro uchrashuvlar o’tkazishdi. Mirziyoyev dunyo hamjamiyatini O’zbekistonga investitsiya kiritish foydali va xavfsiz ekaniga ishontira boshladi. Bu esa chinakam kutilmagan qadam edi. Hukumat valyuta kurslarini tartibga keltirib, valyuta operatsiyalarini osonlashtirib qo’ydi. Bank tizimi isloh qilindi va xorijiy investorlar uchun to’siqlar bekor qilindi.
Mirziyoyev o’z atrofida yaxshi jamoa to’plashga ko’p vaqt sarfladi. Uning davrida deyarli barcha vazirlar almashdi, tashqi ishlar vaziridan tashqari. Katta lavozimlarga yosh kadrlar keldi. O’zbek rahbarining ko’rinishi o’zgardi: endi ular faqat kabinetda o’tirmaydi, aksincha odamlar bilan faol muloqotga kirishgan, ijtimoiy tarmoqlarda ham faollashgan. Ular endi nafaqat mahalliy jurnalistlarga, balki xorijiy OAV vakillariga ham intervyu bera boshlashdi. Rahbarlar endi muammolar haqida ochiq gapirishmoqda. Endi rahbarlar muammoli joylarga yetib borishmoqda. Masalan, Urganchda uylari buzilib kompensatsiya ololmagan odamlar katta trassani yopib qo’yganda bosh vazir Abdulla Aripovning shaxsan o’zi u yerga yetib borib, aholi bilan muloqot qilgandi. Hatto Mirziyoyevning o’zi uzoq yillar rahbar ko’rmagan tumanlarga bormoqda.
Biroq muammolar kamayib qolgani yo’q. Hamon yuqori lavozimlarga tanish-bilishsiz erishish qiyin. Katta kadrlar yoshlarning o’sishiga hamon qarshilik qilmoqda. Hududiy rahbarlar eskichasiga, qo’rslik bilan boshqaruvni amalga oshirishi holatlari kuzatilib turibdi. Mirziyoyevga kuchli kadrlar yetishmayapti.
2016 yilgacha o’zbek ommaviy axborot vositalari koma holatida edi: gazetalarni hech kim o’qimas, ular majburiy obuna hisobigagina kun ko’rayotgan, televideniye sovetlar davridagidan farq qilmas, internet saytlar rasmiy press-relizlarni qayta nashr etish bilan kifoyalanardi. Shavkat
Mirziyoyev davrida barchasi keskin o’zgardi. OAV chinakamiga jamiyatning hayot tarzini ko’rsata boshladi. Oldinlari nomini faqat sekingina aytish mumkin bo’lgan xorijiy saytlar ochildi. Jurnalistlar himoyasi uchun butun boshli agentlik va fondlar ochildi.
Bugun o’zbek nashrlarida har qanaqa tanqidni uchratish mumkin. Mamlakatda mashhur blogerlar paydo bo’la boshladi. Rahbarlar esa o’z axborot xizmatiga e‘tibor bermoqda. To’g’ri, hali to’la erkin matbuotgacha ancha bor, hamon teginish mumkin bo’lmagan mavzular saqlanib qolmoqda, ammo o’zgarish chindan yaxshi tomonga bo’lmoqda.
OAV shunchalik katta obro’ga ega bo’ldiki, rahbarlar jurnalistlar tanqidiga uchramaslik uchun o’z faoliyatini, o’zini tutishini nazorat qilishga majbur bo’lmoqda. Masalan, pandemiya davrida axborotni yashirishning imkoni bo’lmayapti, chunki bu haqda OAV va blogerlar sahifasida baribir ma‘lumot berilmoqda. Avval hukumat shunchaki hech nima aytmay qo’ya qolgan bo’lardi.
Biroq hali o’zgartirish kerak bo’lgan narsalar ko’p: partiyalar nomigagina ishlamoqda, monopol kompaniyalarga hamon imtiyoz berilmoqda. To’rt yil - islohotlarning dastlabki hayajonlari tugashi uchun yetarli muddat. Bu ayniqsa iqtisodiyotda sezilmoqda. Bir tomondan, hukumat soliqlar va xususiylashtirish kabi muhim sohalarda islohot amalga oshirdi. Boshqa tomondan qat‘iy proteksionizm iqtisodiy siyosatning asosiy falsafasi bo’lib qolmoqda, mahalliy monopolistlar uchun subsidiyalar va imtiyozlar raqobatni bo’g’ishda davom etmoqda, xususiylashtirish jarayoni esa shaffof emas. O’zbekiston iqtisodiyoti hukumatdagilar buni o’zgartirish uchun harchand urinmasin, avvalgi kabi lobbistlarning tor doirasi manfaatlari uchun xizmat qilishda davom etmoqda.
O’zbekistonda ulkan byurokratik apparat o’sishda davom etmoqda. Hali hal etilmagan eski muammolar qatoriga yangilari qo’shilmoqda. Amaldorlarni haqiqiy holat emas, ko’proq hisobotlarda KPI (samaradorlik eng muhim ko’rsatkichlari) ijrosi qanday bo’lishi qiziqtiradi. Hukumat qarorlari niqobi ostida hokimiyatga yaqin bo’lganlar xususiy biznesni siqib chiqarishi holatlari kuzatilmoqda.
Yuqorida aytilganidek, o’zbek hukumati tanlov oldida turibdi: yoki amaldagi holatni saqlab qolish yoki tizimli islohotlarga o’tish. Sh.Mirziyoyevning liberal siyosati qaysidir ma‘noda xalqni talabchan qilib qo’ydi. Endi ular barchasi yanada yaxshiroq bo’lishiga ham ishonmoqda.
2019 yilda The Economist haftalik jurnali dunyoning ikki yuzga yaqin davlati orasidan O’zbekistonni dunyoda eng ko’p yaxshi tarafga o’zgargan mamlakat sifatida “Yilning mamlakati”, deb topdi. Darhaqiqat bunaqasi mustaqil O’zbekiston tarixida kuzatilmagan. O’zbekistongacha qolgan biror bir Markaziy Osiyo davlati bu kabi e‘tirofga loyiq ko’rilmaganligi diqqatga sazovor.
O’zbekiston yaqin-yaqingacha, aksariyat tahlilchilar e‘tirofida, dunyoning "eng yopiq", "eng mustabid", "eng repressiv" va "diktatura hukmron" sanoqli davlatlaridan biriga qiyos berib kelingan. Xuddi shu bois ham, O’zbekiston bilan bog’liq kutilmagan bu yangilik xalqaro miqyosda aks-sado bergan. SH.M.Mirziyoyev mazkur yangilikka 2019 yil 28 dekabr kuni Navoiy viloyatiga qilgan tashrifi chog’ida alohida to’xtalib, bu kabi e‘tirofning "tagida katta mehnat yotgani"ni qayd qilib, "Buyuk Britaniyaning juda nufuzli jurnali hech qachon uncha-muncha davlatni bunday natijaga erishgan davlat, deb maqtamaydi", deb ta‘kidlab o’tdi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev yutuqlar bilan xavolanmasdan "Shunga doimo munosib bo’lish uchun har kuni, har daqiqa, har soat, har yil o’z ustlarida ishlashlari kerak"ligini qayd qilganligi diqqatga sazovor.
Yangi O’zbekistonning qanday qilib zamonaviy quldorlik - majburiy mehnatga barham bergani, yillarki, xalqaro miqyosda jiddiy tanqid, xavotir va tashvishlarga sabab bo’lib kelayotgan "Jasliq" qamoqxonasini yopgani, ayrimlari bilan hatto suv ustidan urush yoqasiga borib qolgan mintaqa davlatlari bilan aloqalarini qisqa vaqtning ichida butkul o’nglab olganini inobatga olgan.
O’z o’rnida ta‘kidlash joiz, yaxshi qo’shnichilikka asoslangan mintaqaviy tashqi siyosati - Shavkat Mirziyoyev prezidentligining xalqaro miqyosda e‘tirof etilgan, xosan diqqat-e‘tiborga sazovor eng muhim jihatlaridan biri bo’ldi.
Bu kabi o’zgarishlar aksariyat mintaqaviy tahlilchilar e‘tirofida "misli ko’rilmagan", deya baho topish bilan birga, O’zbekiston yangi prezidentining qat‘iy siyosiy istak va irodasiga ham yo’yilgan.
Aholisi mintaqada eng yirigi (qariyb 35 million) bo’lgan O’zbekiston iqtisodiyotini liberallashtirish, asoslarini turfalashtirish va chetdan ko’proq sarmoya jalb etish SH.Mirziyoyev strategiyasining bosh yo’li deb aytishimiz mumkin.
Necha o’n yillarki tirikchiligi tashqi mehnat migratsiyasi orqasidan o’tayotgan millionlab fuqarolarini ishli qilish - mamlakatning o’zida yangidan yangi ish o’rinlari yaratish harakatlari fonida bo’y ko’rsatgan.
O’zbekistonda biznes muhitini yaxshilash masalasiga prezident darajasida e‘tibor qaratilgan.
Shavkat Mirziyoyev 2020 yilni O’zbekistonda Ilm-ma‘rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili deb e‘lon qilib, kelasi besh yil ichida raqamli iqtisodga o’tish asosiy maqsad qilib belgilandi. Biznes yuritish muhiti bo’yicha dunyoning eng oldingi ellik davlati safiga kirish rejalashtirilgan.
Kambag’allikni tugatishga qaratilgan maxsus dasturning ishlab chiqilishi, shuningdek halihanuz mustaqil O’zbekistonning eng og’riqli nuqtalaridan biri bo’lgan korrupsiyaga qarshi kurashuvchi maxsus idora – Korrupsiyaga qarshi kurash agentligining tashkil etilishi yilning eng muhim voqeliklaridan biri sifatida e‘tirof etilishi lozim. Chunki, aynan korrupsiya O’zbekiston iqtisodini taraqqiy toptirish, mamlakatga yirik miqdordagi chet el saromoyalarini jalb qilish va ularni harakatga solish yo’lidagi eng asosiy to’siqlardan biri ekanligini har bir fuqaro anglab yetishi darkor.
SH.Mirziyoyevning 2020 yil 24-yanvardagi mamlakat parlamentiga navbatdagi uchinchi murojaatida O’zbekiston Prezidenti sifatida mamlakat aholisi orasida kambag’allar ham borligini rasman va oshkora e‘tirof etib o’tganligi bugungi O’zbekiston hukumati muammolarga panja orasidan emas, haqiqatga tik boqib, uning yechimiga bel bog’laganligini yaqqol ko’rsatadi. Darhaqiqat, Prezidentimiz buni ortiq yashirib yurishga haqlari yo’qligini ta‘kidlab o’tganligi diqqatga sazovor. O’zbekiston Prezidenti kambag’allar soni (4-5 million)ning kichkina emasligiga alohida urg’u berdi.