Республика илмий-амалий масофавий онлайн конференцияси

КИЧИК МАКТАБ ЁШИДАГИ ЎҚУВЧИЛАРДА ЛИДЕРЛИК СИФАТЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ
Мустафоева Нилуфар Кубаевна
Мирзаобод тумани 4-умумтаълим мактаби 2-тоифали бошланғич синф ўқитувчиси
Бошланғич синф ўқувчиларида ташкилотчилик сифатларини шакллантиришда уларнинг ёш, психологик ва физиологик хусусиятлари, шунингдек, лаёқат, қизиқиш ва қобилиятларини инобатга олиш кутилган натижанинг қўлга киритилишига ёрдам беради.
Ташкилотчилик лаёқатига эгалик шахснинг жамоа фаолияти ни уюштириш, ижтимоий, шу жумладан, маънавиймаърифий тадбирларни ташкил этишда ташкилий масалаларни муваффақи ятли ҳал қилиш, тадбирларни методик жиҳатдан мақсадга мувофиқ ўтказилишини таъминлаш ҳамда тадбирлар жараёнида ҳар бир иштирокчи томонидан муайян вазифаларнинг бажарилишкга раҳбарлик қилиш эҳтиёжининг мавжудлигини ифодалайди. Жамоа фаолиятини уюштиришда ташкилотчи шахс ўз зиммасига муайян мажбуриятларни олиш, масъулиятни чуқур ҳис этиш, дадил ҳаракатланиш, берилган сўз (ваъда)да қатъий туриш, ҳар бир аъзога нисбатан талабчан бўлиш, жараён натижаси учун жавобгарлик ҳиссини туйиш каби сифатларни ўзида намоён эта олиши лозим.
Бошланғич таълим ёши психологик нуқтаи назардан мустақиллик, ўз имкониятларини баҳолаш ва ўз-ўзини бошқариш каби сифатлар шаклланадиган давр саналади. Мазкур ёш даври болаларининг турли фаолият кўринишлариўйин, меҳнат ва таълим жараёнларидаги иштироклари уларда фаоллик, ҳаракатчанлик, мустақил қарор қабул қилиш, ўз имкониятларини баҳолаш ҳамда ўзлари мансуб бўлган микрогуруҳда тенгдошларининг хатти-ҳаракатларини таҳлил қилиш лаёқатларининг шаклланишига сезиларли таъсир кўрсатади. Шунингдек, бошланғич таълим даврида синф раҳбарлари ҳамда фан ўқитувчилари томонидан ўқувчиларнинг турли кўринишдаги фаолиятларини тизимли, доимий кузатиб боришлари ўқувчиларни ўз хаттихаракатларига баҳо беришга ўргатади.
Синф раҳбарлари ва фан ўқитувчиларининг бошланғич синф ўқувчиларини ўйин, меҳнат ва ўқув фаолиятида эришаётган энг оддий муваффақиятлари учун ҳам рағбатлатириб боришлари уларда ўз имкониятини муносиб баҳолаш, ўз кучига ишониш, мустақиллик, ташаббускорлик ва мақсадга интилувчанлик каби сифатларни шаютаантиришга сезиларли таъсир кўрсатади.
Мактабдаги фаолиятлари даврида ўқитувчилар томонидан бошланғич синф ўқувчиларини ўз атрофида тенгдошларини эргаштира олиш, топширилган вазифани бажаришда масъулиятли бўлиш, бажарилган ишлар натижаси ҳақида масъул субъектларга ўз вақтида ҳисобот бериб бориш, йўл қўйилган камчиликларни тез англаш, хатоларни тан ола билиш ва уни бартараф этишда ташаббус кўрсатиш ва бу йўлда мустақил ҳаракат қилишга изчил равишда ўргатиб бориш педагогик жиҳатдан самарали ҳисобланади.
Назарий таҳлил натижасида маълум бўлишича, манбатарда ''ташкилотчилик" тушунчасининг муқобиллари сифатида "етакчилик", "лидерлик", "сардорлик" ва "йўлбошчилик" каби атамалар ҳам қўлланилади. Мазкур тушунчалар ўртасида ўзаро алоқадорлик, боғлиқлик мавжуд бўлиб, жамоанинг уюшган ҳолда фаолият кўрсатишида индивидуал шахсларнинг устувор ролини ифодалашга хизмат қилади. Шу билан бирга юқорида тилга олинган тушунчаларнинг ҳар бир ўзига хос мазмунни ифодалаш билан бирга шахс фаолиятининг муайян даражаларини белгилайди. Қуйидаги мазкур тушунчаларнинг луғавий маъноларини баён этиш орқали улар ўртасидаги ўзаро алоқадорлик, боғлиқ ҳамда фарқлар хусусида тўхталиб ўтилади. Тушунчатарнинг луғавий маъноларини ёритишда беш жилдлик "Ўзбек тилининг изохли луғати"да берилган маълумотлар асос қилиб олинди.