|
Mazkur davrda yoshlar xulqi ham tarkib topa boshlaydi. Bunda shaxsning jamoadagi mavqei, jamoa shaxslari bilan muomala- muloqoti muhimdir.
Albatta, bu borada, tarsatayotgan yoshlar ijtimoiy harakati taspirin-yoshlar mustahil hayot ostonasida bogyishi uning jamiyatning faol fuqarosi boGendermolga kiritilgan bojinsnosini bildiradi. Jinsiy munosabatlar ilgari ham psixologiyada faol olsa-da, yangi atamaning paydo boGender tarixiGender psixologiyasiFalsafaning gender tomonlariGender antropologiyasiGender sotsiologiyasiGender pedagogikasiGendergz bonosini anglatadi. Bu tushuncha erkaklar va ayollar oliqlik, xulq-atvor va kutilgan natijalarni ifodalaydi. Psixologlar ham gender tushunchasiga oliq ijtimoiy stereotiplar, shaxsning psixologik koma, qaysi biri esa tagglum bogkidlashadi. Oil bolalarda qizlarga qaraganda ozgaruvchan muhitga tez moslashishadi. Oil bolalar har bir holatni umumiy tarzda baholashsa, qizlar yaxshilab tekshirib, onoda gender - oil va qiz bolalarning murakkab talib, ularning xatti-harakati, mentaliteti va emotsional xususiyatlari, ozaro teng va farqli jihatlarini ogliq oquvchilarning rivojlanishida hisobga olish lozim botish mumkin:
qiz bolalar oil bolalarga qaraganda ikki marta koggzining istaklari haqida gapirmaydi, lekin tezda kelishib ketadi; oil bolalar esa, hal qiluvchi fikrni ayta olishadi va orishadi;
mustaqil hal etish bilan bogggproq falsafiy fikr yuritadi, fikrning mantigtibor berishadi; qizlarga kogrishadi; qiz bolalar monologlikka moyil, eshitishni va ogproq virtual(mogz tanlovlarini foydalilik nuqtai nazaridan, yagz tuygz xohish va istaklarini yashirishadi, aytish uchun uzoq vaqt kutishadi.
Shaxs ijtimoiylashuvi. Ijtimoiylashuv insonning madaniyat, kommunikatsiya talishlarini ifodalasa, ijtimoiylashtirish tushunchasi esa, jamiyatning muvafaqqiyatli rivojlanishi uchun zarur bozlashtirish jarayonidir. Ijtimoiy-falsafiy, psixologik va pedagogik tadqiqotlar jarayonida shaxs ijtimoiylashuviga xos botish jarayonida rosiri etakchi olib shakllanishida ijtimoiy, xususan, ota-onalar va bola o zaro hissiy birligi muhim ahamiyatga ega;
shaxs muayyan sxemalar hamda kognitiv tuzilmalar yordamida boshqariladi; shu sababli uning ana shu sxema va kognitiv tuzilmalarga moslashuvi ijtimoiylashuv mohiyatini anglatadi;
shaxs ijtimoiy tazlashtiradi, ularning negizida esa u aqliy jihatdan kamol topadi va axloqiy sifatlarga ega boziga xos koladi;
ijtimoiylashuv bolalikkagina xos xususiyat bolumki, ijtimoiylashuv shaxsning jamiyatdagi qadriyatlarni qabul qilishi va zaruriy darajada ijtimoiy, fuqaroviy va shaxsiy etuklikka erishishi asosida jamiyatga kirib borishidir. Shaxsning ijtimoiylashuvi esa, inson olim, ozini tarbiyalash jarayonida yuzaga kelib, inson qachonki, ollarini belgilay olganida, oz olim-tarbiya tayor va qoidalarining ozining sifat xususiyatlariga, tarkibiga, qonuniyatlariga, omillariga, shart-sharoitlariga, boshqarilishiga va ijtimoiylashgan insonda namoyon boziga xosliklari) kozida turli fanlar tomonidan korinishlarini aks ettiradi. Pedagogika haqida gap ketganda esa, bu sohadagi ijtimoiylashuv jarayoni pedagogikaning predmeti, sohasi va ehtiyojlarining otibor bilan qarab olim olganlik, mazgarib borishi (mukammallashuvi) jarayoni va yuzaga kelish natijasidir.
Bu holda shaxsga nisbatan sust ravishda yondashuv kuzatilmaydi, balki u ijtimoiy munosabatlarning va pedagogik tizimning subz-oz hayot yoyekt sifatida qaraladi. Pedagogikaning vazifasi - insonga fikrlovchi shaxs, ijtimoiy faol fuqaro boz oz istak-maqsadlarini yonalgan shaxs bonaviy - oila va yaqin muhit orqali olimmuassasalari tomonidan oquvchilarni ijtimoiy aloqalar tizimiga jalb etish, ularda muloqotmandlik malakalarini rivojlantirish;
refleksiv - ozini anglash, ozini baholash, ozini loyihalashni pedagogik qonaviy, institutsional, shaxslararo, refleksiv
Onalganlik va boshqarish qobiliyatini talab etuvchi boshqa kishilar bilan kommunikatsiyani yoyishda oquvchilami ijtimoiylashtirishning integral natijaviy tavsifini onaltirilgan va aksiologik yondashuvlarga asoslanishni talab etadi.
Faoliyatga yoquvchining boshqa kishilar, atrof-muhit bilan onaviy-axloqiy qadriyatlar va ustanovkalar yigzida aks ettiradi. Ana shu sababli shaxsda ozini tashkillashtirish va ozini korrektsiyalash madaniyatini shakllantirishga yoozini boshqarish tajribasiz-oyekt-subyektda tashabbuskorlikni shakllantirish; hayotiy faoliyat jarayonida ozini tashkillashning universal namunalarini qabul qilish kabilarni kiritish mumkin.
Aksiologik yondashuv nuqtai nazaridan shaxsda ijtimoiy tajribani shakllantirish ikkita onalishda amalga oshadi. Birinchidan, inson hayotining mazmuni, shaxslararo munosabatda mayor va qoidalar sifatida individda qadriyatga yoz-ozaro birgalikdagi faoliyat jarayonidagi xatti-harakatlar, ijtimoiy va hayotiy ahamiyat kasb etuvchi xulq-atvor mezlashtirish bilan bogzida aks ettiradi.
Oz-onaltirish pedagogik hodisa sifatida shaxs salohiyatini rivojlantirish bilan bognaltirilgan sohalar uygquvchilarning ijodiy qobiliyatlarini yuqori darajada rivojlantirish asosida ijtimoiy faolligini oshirishga xizmat qiladi.
Ozlashtirishi quyidagi bosqichlarda amalga oshirilishi lozim:
ijtimoiy moslashuv: ijtimoiy vaziyatlarda oz-oyorlarini qabul qilish va faoliyatda namoyon etish.
NAZORAT UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. tushunchasi nimani ifoda etadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
