Reja I. Kirish II. Asosiy qism

5.12-rasm.Turli temperaturalarda (t₁₂₃)gazning suyuqlikda erishi.

Shuni aloxida taʼkidlash kerakki, oʻta suyultirilgan eritmalar, hamda kichik bosimlarda oʻz xossalari boʻyicha ideal suyuqliklarga oʻxshash eritmalar ham Genri qonuniga boʻysunadi. Yuqori konsentratsiyali eritmalar va katta bosimlarda gaz bilan suyuqlikning oʻzaro muvozanat holati Genri qonuniga boʻysunmaydi, chunki fa zalarning muvozanat konsentratsiyalari orasidagi bogʻliqlik egri chiziq bilan ifodalanadi.

Absorbsiyaning moddiy balansi va kinetik qonuniyatlari
Absorbsiya jarayonining moddiy balansi quyidagi koʻrinishdagi umumiy
tenglama bilan ifodalanadi:

Oxirgi tenglamani boshlangich va oxirgi konsentratsiyalar oraligida
integrallagandan soʻng, undan absorbent sarfini (kmol/s) anikdash mumkin:



1 k/mol inert gaz uchun zarur solishtirma sarf:

Absorberda konsentratsiyaning oʻzgarishi ushbu tenglamalar bilan
ifodalanadi. Jarayon ishchi chizigʻi y-x koordinatalarida toʻg’i chiziq
koʻrinishida boʻladi. Uning qiyalik burchagi tangensi l = L/G.
Absorbent solishtirma sarfining absorber oʻlchamiga va suyuq fazada
tarqalayotgan moddaning oxirgi konsenfatsiyasiga taʼsirini koʻrib chiqamiz.
Absorberda fazalar yoʻnalishi parallel deb qabul qilamiz
y-x koordinatalarning B nuqtasida aniqlanayotgan suyuq fazada
tarqalayotgan moddaning boshlangʻich konsentratsiyasi x_б, gaz fazasidagi bosh langich konsentratsiya y_б, oxirgisi esa y_ox
Fazalar muvozanat holati y_M=f(x)maga binoan turli qiyalik burchagi ostida bir nechta ishchi chizikdar oʻtkazamiz. Rasmdagi A₁, A₂, A₃nuqtalar gaz faza va absorbentdagi boshlangʻich va oxirgi konsentratsiyalarni xarakterlaydi. Jarayonni harakatga keltiruvchi kuchi ishchi va muvozanat chiziqlar oʻrtasidagi farq bilan aniqlanadi, yaʼni Butun kurilma uchun oʻrtacha harakatga keltiruvchi kuch oʻrtacha logarifmik qiymat sifatida topila di. Agar, ishchi chiziq BA vertikal chiziq bilan ustma-ust tushsa, harakatga keltiruvchi kuch eng katga qiymatga ega boʻladi. Agar, (5.79) tenglamaga x_ox= x_б qoʻyilsa, absorbentning sarfi cheksiz boʻladi.
Boshqa holatda esa, yaʼni ishchi chiziq BA₃muvozanat chizigʻi bilan tu tashsa, absorbentning sarfi minimal va tutashish nuqgasida harakatga kelti ruvchi kuch nolga teng boʻladi, chunki y_б=y_M.
Birinchi holatda absorberning oʻlchamlari minimal boʻladi, chunki absorbentning cheksiz sarfida Birinchi holatda absorberning oʻlchamlari minimal boʻladi, chunki absorbentning cheksiz sarfida X maksimal qiymatga egadir. Ikkinchi holatda
esa, absorbentning sarfi minimal boʻlganda absorbentning oʻlchamlari cheksiz
bo’ladi.
Massa almashinish, shu jumladan, absorbsiya jarayonida ham muvozanatga erishib bo’lmaydi,chunki xar doim (x_oxM).
Demak, absorbentning sarfihar doim minimal qiymatdan katta boʻlishi kerak. Absorbentning minimal sarfini quyidagi tenglamadan topish mumkin:



Absorbentning optimal sarfi texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida
aniqlanadi.
1 kmol gazni yutish uchun zarur sarflar gaz va ekspluatatsiya narxi S₁,
amortizatsiya va taʼmirlash uchun sarflar, energiya narxi S₂, gazni uzatish va desorbsiya S₃ ga ketadigan harajatlar yigʻindisiga teng:

Maʼlumki, S₁ kattalik absorbentning solishtirma sarfiga bogʻliq
emas. Agar,lortsa, absorberning ishchi balandligi va uning gidravlik
qarshiligi kamayadi. Lekin, bunda kurilmaning diametri kattalashadi.
Shunday qilib,S₂=f(l) funksiya minimumga ega bo’lishi mumkin.
Absorbentning solishtirma sarfil oshishi bilan gazni uzatish va desorbsiyasiga ketadigan sarflar S₃ko’payadi. 5.14-rasmda yuqorida keltirilgan bogʻliqliklar xarakteristikalari tasvirlangan. Hamma egri chiziqlar ordinatalarini qoʻshsak, 1 kmol gazni absorbsiya qilish uchun zarur sarflar yigʻindisi egri chizigʻini olamiz. Ushbu efi chiziqning minimumi, absorbent optimal solishtirma sarfiga toʻg’i keladi