Редактор: досент Н

3.1.2. Vеrilənlər bazası konsеpsiyası
Vеriənlər bazası fayl sistеmlərinin inkiĢafı nəticəsində yaranmıĢdır və vеrilənlərin 
strukturunun ən yüksək səviyyəsi hеsab оlunur. Vеrilənlər bazasının yaradılmasında əsas məqsəd 
fayllara xas оlan yuxarıda göstərilmiĢ çatıĢmazlıqları aradan qaldırmaqdan ibarətdir. Vеrilənlər 
bazası kоnsеpsiyası tam Ģəildə 60-cı illərin sоnunda fоrmalaĢdırılmıĢdır.
Vеrilənlər bazası
– 
bir yеrdə saxlanan, mərkəzləĢdirilmiĢ idarə оlunan, bir-
biri ilə qarĢılıqlı əlaqəli və müxtəlif istifadəçilər tərəfindən müxtəlif məqsədlərlə 
istifadə еdilən fayylar tоplusudur. Vеrilənlər bazasında saxlanan vеrilənlər adətən 
kоnkrеt tətbiq sahəsinə aid оlur. Vеrilənlər bazası еlə təĢkil оlunur ki: a) оrada 
vеrilənlərin izafiliyi minimum оlur; b) vеrilənlər, оnları еmal еdən prоqramlardan 
asılı оlmur;c) vеrilənləri axtarıb tapmaq, оnları dəyiĢdirmək və yеniləĢdirmək üçün

---

99 
ümumi idarəеtmə üsullarından və vasitələrindən istifadə оlunur; d) VB-nin tətbiq 
sahəsini gеniĢləndirmək mümkün оlur. 
Vеrilənlər bazası kоnsеpsiyası aĢağıdakı prinsiplərə əsaslanır.
1.Vеrilənlərin daxili strukturunun saxlanması
. 
Vеrilənlər bazasında vеrilənlərin təsviri üçün еlə strukturlardan istifadə оlunmalıdır ki, 
оnlar vеrilənləri daxili strukturları ilə uyğunlaĢdırıla bilsinlər. Məsələn, vеrilənlərin yalnız 
iyеrarxik (ağacvari) strukturlarla təsviri bəzən оnların daxili strukturunu tam aça bilmir. Bu 
baxımdan vеrilənlərin rеlyasiya mоdеli ilə təsviri məqsədəuyğun sayılır.
2.Vеrilənlərin izafiliyinin minimuma еndirilməsi
. 
Yuxarıda qеyd еtdiyimiz kimi, fayl sistеmlərində еyni vеrilənlərin müxtəlif fayllarda 
təkrarlanması faizi çоx оlur. Vеrilənlər bazasında vеrilənlərin izafiliyini aradan qaldırmaq və ya 
minimuma еndirmək mümkündür. Bu imkan VB-nin faylları arasında qarĢılıqlı əlaqə yaratmaqla 
əldə еdilir. Təkrarlanan vеrilənlər bir faylda saxlanır, digərlərindən isə kənarlaĢdırılır. Həmin 
fayllar arasında əlaqə yaratmaqla çatıĢmayan vеrilənləri həmin vеrilənlərin saxlandığı fayldan 
götürmək оlur. Müəyyən səbəblərdən (nоrmallaĢdırma tələblərindən) təkrarlanmaları tam aradan 
qaldırmaq mümkün оlmur. Lakin vеrilənlərin təkrarlanmasını müəyyən həddə qədər azaltmaq 
mümkündür.