R. M. Xudayqulov aloqa yo„llari, undagi xizmat qiluvchi inshootlar

 
11.4. Yo„naltiruvchi qurilmalar, yo„l to„siqlari va ularni qo„llash 
 
Yo„l to„siqlari qo„llanish sharoitlariga qarab ikki guruhga bo„linadi. Birinchi 
guruhga «barer» konstruktsiyali (balandligi 0,75 m dan kam bo„lmagan) va 
devorsimon («parapet» shaklidagi balandligi 0,6 m dan kam bo„lmagan) yo„l 
to„siqlari kiradi. Bu guruhidagi to„siqlar transport vositalarini yo„l poyida, 
ko„priklarda, yo„l o„tkazgich joylarida ushlab qolish va qarama-qarshi tomondan 
harakatlanayotgan transport vositalari to„qnashuvining oldini olish hamda yo„l 
mintaqasida joylashgan har xil predmetlarga (yoritgich, ko„prik tayanchlari, 
daraxtlar va h.k.) kelib urilishidan saqlash uchun o„rnatiladi. 
Ikkinchi guruh to„siqlariga setkalar, har xil panjaralar (balandligi 0,8-1.5 m) 
kiradi. Ulardan piyodalarning harakatini tartibga solish va hayvonlarning yo„l 
qatnov qismiga chiqishining oldini olish maqsadida foydalaniladi. 
Yo„l to„siqlari YTH vujudga kelish ehtimolini kamaytirish va og‟irlik 
darajalarini pasaytirish bilan birgalikda, to„siqlarni o„ziga kelib urilishi 
natijasida transport vositalarining ishdan chiqishiga, hatto odamlarning o„limiga 
ham sababchi bo„lishi mumkin. Shuning uchun iloji boricha yo„l to„siqlari 
o„rniga xavfsizlikni ta‟minlashning boshqa yo„llarini o„ylash kerak. Masalan, 
egrilik radiusini kattalashtirish, ko„tarma balandligini pasaytirish, yo„l poyining 
yon qiyaliklarini yotiq qilish, piyodalar uchun er osti yoki usti yo„lakchalarini 
qurish, yo„l mintaqasidan har xil katta predmetlarni chetlashtirish. 
Yo„l to„siqlari mustahkam, egiluvchan, sutkaning har qanday vaqtida 
ko„rinuvchan, almashtirish oson va iqtisodiy jihatdan arzon bo„lishi kerak. 

---

141 
Birinchi guruh yo„l to„siqlari I-IV darajali avtomobil yo„llarining 
yoqasida quyidagi hollarda o„rnatiladi. 
1. Yo„l poyi ko„tarmadan o„tib, uning yon qiyaliklari 1:3 va undan tik 
bo„lsa 11.16-jadvalda ko„rsatilgan talablarga qaralsin. 
11.16-jadval
№ 
Avtomobil yo„llarining
uchastkalari 
Bo„ylama
nishablik, % 
Ko„tarmaning
balandligi, m 
1. To„g‟ri uchastkalar va rejadagi 
egrilikning radiusi 600 m katta 
40 gacha 
3,0 
2. Xuddi shunday joylar 
40 va ko„p 
2,5 
3. Botiq egriliklarga kelib tutashayotgan 
nishablikning algebraik farqi 50 % va 
undan ko„p 
- 
2,5 
4. Tik tushish joylarida yoki undan keyin 
rejadagi egrilikning radiusi 600 m kam 
bo„lgan uchastkalarda egrilikning tashqi 
tomoni 
40 va undan 
ko„p 
2,0 
2. Temir yo„l izlariga, botqoqliklarga, kanallarga (suvning chuqurligi 2 m va 
undan ko„p bo„lganda), jarlarga va tog‟ daralariga oraliq masofa yo„lning qatnov 
qismi chetidan 25 m va undan kam bo„lgan hollarda, yo„l parallel o„tgan joylarda. 
Bunda kelajakdagi keltirilgan harakat miqdori 4000 avt/sut.dan kam bo„lmasligi 
kerak. Agarda bu ko„rsatkich 4000 avt/sut.dan kam bo„lsa, unda yo„lning qatnov 
qismi chetidan ko„rsatilgan xavfli joylargacha 15 m masofada parallel o„tgan 
joylarda. 
3. Har xil sathda kesishgan murakkab chorrahalarda. 
4. Rejada yo„lning yo„nalishi o„zgarib, ko„rinishi ta‟minlanmagan 
uchastkalarda. 
5. Ajratish polosalarida, ko„priklarda, yo„l o„tkazgichlarda, estakadalarda. 

---

142 
Birinchi guruh yo„l to„siqlari yo„l yoqasida