Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti mustaqil ishlari bajarish, yozish va rasmiylashtirish tartiblari

2.1 - rasm. Intruziyalarning yotish shakllari.
1-batolit; 2-etmolit; 3-garpolit; 4-shtok; 5-lakkolit; 6-fakolit; 7-tomir; 8-gumbaz; 9;12 - lava oqimlari; 10-nekk; 11-lava haykali; 13-lava o‘chog‘i; 14-silla; 15-dayka; 6-lakkolit.


Gazsimon mahsulotlar. Gazlar vulqonlardan bir me’yorda, sokin yoki katta kuchli portlash jarayonida ajralib chiqadi. Gazlar turli solishtirma og‘irlikga ega bo‘lganligi uchun bulutlar ko‘rinishida pastlik tomon harakatlanadi yoki atmosferaga ko‘tarilib asta-sekin qarag‘ayga o‘xshash shaklni hosil qiladi.
Gaz mahsulotlarining 60-90% suv bug‘lari tashkil qiladi. Vulqonlar-dan ajralib chiqqan suv bug‘larining hajmi bir necha ming va million kubo-metrlarga etishi mumkin.
Vulqonlarda suv bug‘laridan tashqari: xlor, azot, xlorli va ftorli vodorod, oltingugurt gazi, ammiak, xlorli va uglerodli ammoniy, kislorod, CO₂ gazi, metan, brom, ftor, va qator xloridli metallar ajralib chiqadi.
Qattiq mahsulotlar. Vulqon otilishi jarayonida yer yuziga turli kata-likdagi jins parchalari otiladi. Jins bo‘laklari bilan bir qatorda atmosferaga lavaning mayda kukunlari otiladi, ular atmosferada sovib qotadi va yer yuziga to‘kiladi. Otilgan jinslarning kattaligi ayrim hollarda 20-30 santi-metrga etadi, asosan ularning kattaligi 5-10 santimetr bo‘ladi. Agar otilgan jins bo‘laklarining kattaligi 5-10 santimetrdan katta bo‘lsa, vulqon bom-balari, 1-5 santimetr bo‘lsa, vulqon lapillilari, 1- santimetrdan kichiklari esa vulqon qumlari va vulqon kuli deyiladi.
Qattiq otqindi mahsulotlarning kattaligi qanchalik kichik bo‘lsa, shunchalik ular balandlikka otiladi va uzoq masofaga havo oqimi bilan olib ketiladi va yotqiziladi.
Suyuq mahsulotlar. Vulqondan otilib chiqadigan qizdirilgan erigan suyuq mahsulotlar lava deyiladi. Lavaning tarkibida deyarli suv bug‘lari va gazlar bo‘lmaydi. Kimyoviy tarkibida esa O, Si, Al, Mg, Fe, Na, Ca, K, H va boshqa elementlar ko‘p uchraydi. Lavaning harorati 800-1300⁰S orasida o‘zgarib turadi.
Yer yuziga oqib chiqqan suyuq lava gumbaz, oqim va qoplama shakllarini hosil qilib joylashadi (2.2-rasm).