Qadimgi Xitoy

Qadimgi Xitoy yozuvi

• Qadimgi xitoyliklar jaxon madaniyati xazinasiga ulkan hissa qo’shgan xalqlardan biridir.Qadimgi xitoyliklar Misr yozuvini eslatuvchi yozuvlar kashf etganlar. Qadimgi xitoyliklar hozirgi kunimizdan 4-3,5 ming yil ilgari o’z yozuvini yaratganlar. Qadimgi Xitoy yozuvi misrliklarniki kabi ayrim belgilardan iborat iroglif yozuvi bo’lgan.Har bir iroglif belgi butun bir so’zni ifoda etgan.Xitoy yozuvi bir necha o’n ming belgi-irogliflardan iborat bo’lgan. Xitoyning In podsholigi davridayoq bu yozuv ancha takominlashgan edi.Xitoyliklar xatni dastlab yupqa yog’och va bambuk tanasidan tayorlangan taxtachalarga yozganlar.Miloddan avvalgi I asr oxiri va yangi era arafasida xitoyliklar latta, po’stloq va bambuk aralashmasidan qog’oz tayorlaganlar.

Qadimgi Xitoy tibiyoti

• Qadimgi Xitoy tabiblari kasallik va jarohatlarni davolashda katta yutuqlarga erishganlar.Ular bemorlarni sinchiklab tekshirganlar va erinmay kuzatganlar.Tabiblar bemor tomirini tekshirishda yuksak mohoratga erishganlar. Tabiblari bemorlarni davolashda uqalash va igna sanchib davolashdan keng foydalanganlar. .Tabiblar dori-darmonlardan foydalanishda ham katta yutuqlarga erishganlar.Ular bemorni davolashda o’simlik va hayvonlardan olinadigan dorilardan keng foydalanganlar.

Qadimgi Xitoy matematika, astranomiya, adabiyot va tarixiy bilimlar.

• Xitoyliklar matematika sohasida ham katta yutuqlarga erishganlar.Geometriya ham ancha rivojlangan va to’g’ri burchakli uchburchakning xususiyatlari aniqlangan.Xitoy olimlarining astrano’mik kuzatuvlari In-Shan davlati davrida boshlangan.Ular sayyora va yuldizlarning harakatini to’g’ri kuzatganlar.Xitoy astrano’mlari quyosh va oyning qachon tutilishini aytib berolganlar.Ular fizika bilimi soxasida ham jiddiy yutuqlarga erisha olganlar. Xitoy olimlari dunyoda birinchi bo’lib ko’mpisni kashf etganlar.Ustalar ko’mpisni to’rtburchak temirdan yasaganlar.Uning harakatlanuvchi ko’rsatkichi doimo janubni ko’rsatib turgan. Xitoy davlatiing kengayishi va mamlakatni mamuriy rayo’nlarga bo’lish, xo’jalik yuritish zaruriyati geografik bilimlarni o’rganish zaruriyatini tug’dirgan.
• Miloddan avvalgi VIII asrda Xitoy davlatining yerlari 9 ta viloyatga bo’linib,har bir viloyatning tog’lari,daryolari,yerlari va olinadigan soliqlari mufassal bayon etilgan.
• Qadimgi zamonda Xitoyda adabiyot ham ancha rivoj topgan.Avval xalq og’zaki ijodiyoti ravnaq topgan.Keyinchalik yozuvning kelib chiqishi bilan yozma adabiyot rivojlangan.Bu jihatdan xalq qo’shiqlari asosida to’plangan“Shi-szin”,tarixiy,falsafiy va adabiy mazmunga ega bo’lgan ”Chun-syu” (Bahor va kuz) kitoblari diqqatga sazovardir.
• Qadimgi Xitoyda ko’p tarixchilar yashagan, shuning uchun u yerda tarixnavislik ham rivoj topgan.Miloddan avvalgi 145-90yillarda yashagan mashhur tarixchi Sim Syan “Tarixiy xotiralar”degan asar yozgan.Milodning 32-92yillarda yashagan Ban Gu esa “Xan podsholigi tarixi” asarini yozgan.