Psixosotsial salomatlik

Zafarnoma”
Mavlono Nizomiddin Shomiy yoki mavlono Nizomiddin Shanbiy, Shanbi G‘ozoniy asli Tabrizning shimoli-g‘arbiy tarafida, undan ikki mil masofada joylashgan joyda tug‘ilgan tarixchi “Zafarnoma” asari bilan mashhur. U 1393 yili Amir Temur xizmatiga qabul qilingan, 1404 yilgacha u bilan sohibqironning harbiy yurishlarida voqyeanavis va voiz mansabida ishtirok qilgan.
1402 yili Amir Temur uni o‘zining tarixini aniq va sodda tilda yozib berishni buyurgan. Nizomiddin Shomiy bu asarni 1402-1404 yillar orasida yozib tamomlagan. Asar jahongirning hokimiyat tepasiga kelishi (1370 yil) dan to 1404 yilgacha bo‘lgan voqyealarni o‘z ichiga oladi. “Zafarnoma” asari haqiqatan ham sodda tilda, ravon uslubda yozilgan, daliliy ma'lumotlarga boy. Lekin, Amir Temur hayoti mazkur asarda birmuncha, Sharafuddin Aliga nisbatan kam ideallashtirilgan.
Asar O‘zbekiston, Qozog‘iston, Yaqin va O‘rta Sharq mamlakatlarining XIV asr II yarmi va XV asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o‘rganishda muhim va ishonchli manbalardan biri hisoblanadi.
Nizomiddin Shomiy o‘z asarini yozishda G‘iyosidin Alining “Ro‘znomayi g‘azavoti Hindiston”, Amir Temurning uyg‘ur kotiblari tomonidan yaratilgan “Tarixi xoniy” va boshqa saroyda bitilgan kundaliklardan foydalangan.
“Zafarnoma”yi Nizomiddin Shomiyning ikkita tahriri mavjud: 1) 1404 yili Amir Temur Ozarbayjon yurishidan qaytganda unga taqdim etilgan nusxa. 2) Mironshohning o‘g‘li Mirzo Umarga (1404 yil 26 martda Amir Temur “Halokuxon taxti”ni, ya'ni G‘arbiy Eron hamda Ozarbayjonni in'om qilgan) paytida taqdim qilingan. U yuqorida qayd etib o‘tilgan birinchi nusxadan deyarli farq qilmaydi. Asar “Zafarnoma” deb ataladi. Unga ayrim uslubiy tuzatishlar kiritilgan va debocha hamda Mirzo Umarga bag‘ishlangan kichik bir ilova (zayl) qo‘shilgan. Shunga qaraganda, Nizomiddin Shomiy umrining so‘nggi yillarini Mirzo Umar xizmatida bo‘lgan va ona yurti Tabrizda istiqomat qilgan.
“Zafarnoma”ning qo‘lyozma nusxalari Armaniston, Angliya, Fransiya, Iroq va Turkiya kutubxonalarida saqlanmoqda. Asarning tanqidiy matni F.Tauer tomonidan 1937 va 1956 yillari Pragada chop etildi.
1996 yili Nizomiddin Shomiy “Zafarnoma” asarini Yu. Hakimjonov tomonidan amalga oshirilgan forscha tarjimasi A.O‘rinboev tomonidan tahrir qilinib nashr etildi.
“