Pedagogik tadqiqotlarning mazmuni va

Pedagogik tadqiqotlarning metodologik ta’minoti va pedagogik 
refleksiyaga doir manbalari. 
Pedagogik tadqiqotning metodologik ta’minotiga 
me’yoriy-metodologik bilimlar (yondashuvlar, tamoyillar, usullar, mezonlar) hamda 
metodologik vazifani bajaruvchi deskriptiv umumiy va maxsus ilmiy bilimlar 
(tasniflar, konsepsiyalar, tizimlar, modellar) kiradi.
 
E.G.Yudinning ta’kidlashicha: “Ilmiy bilishning tadrijiy rivojida vazifa 
ko‘pincha shunday qo‘yilgan bo‘ladiki, bunda asbrakt bilish ratsiional bilishga 
nisbatan metodologik vazifani bajaradi. Aslida har qanday ilmiy nazariya 
metodologik vazifani bajaradi...”. Masalan, ta’limning madaniyatshunoslikka doir 
konsepsiyasi didaktika, tarbiya nazariyasi, xususiy metodikalar sohasidagi 
tadqiqotlarga nisbatan metodologiya vazifasini bajaradi. 
Turli darajadagi deskriptiv bilimlar qatlami (falsafiy tushunchalar, umumiy va 
dunyoning maxsus ilmiy manzarasi, umumiy va maxsus ilmiy kategoriyalar, 
tushunchalar, nazariya va konsepsiyalar, empirik faktlar) “mavjud” sohani o‘zida 

---

ifoda etadi («Nima mavjud?»). Shu sababli “metodologik bilim” va “funksional 
metodologik bilim”ni farqlash lozim. Paradigma tarkibida mazkur deskriptiv 
tarkibiy qismlar metodologik (preskriptiv, me’yoriy) vazifani bajaradi. 
4-rasm. Ilmiy-tadqiqotning metodologik ta’minoti va refleksiya darajasi 
Fan metodologiyasida metodologik vositalarning g‘oyat katta “zahirasi” 
ishlab chiqilgan. Ularni tizimlashtirish muammosi
 
mavjud. Tadqiqotchi tomonidan 
Metodologiyaning falsafiy darajasi: 

Falsafiy oqimlar. 

Falsafiy yondashuv va kontsepsiyalar: ekzistensializm, falsafiy antropologiya va h.k. 
Metodologiyaning umumilmiy darajasi: 

Olamning ilmiy manzarasi. 

Metodologik funktsiyani bajaradigan umumilmiy nazariya va kontsepsiyalar. 

Umumilmiy tushunchalar: faraz, tizim, tuzilma, model va h.k. 

Falsafa va fan metodologiyasiga doir bilimlar. 

Tadqiqotlarning umumilmiy yondashuv va metodlari.