Pa’n: Cifrli qurilmalardi joybarlastiriwg’a kirisiw Tema: “

logikalıq “1” jaǵdaydan logikalıq “0” jaǵdayǵa ótiw waqıtı - ;

• 
  logikalıq “0” jaǵdaydan logikalıq “1” jaǵdayǵa ótiw waqıtı - ;
  
• 
  jag’iliwdin’ uslanıw waqıtı -
  
• 
  o’shiwdin’ uslanıw waqıtı - ;
  
• 
  jag’iliwda tarqalıwdı uslanıw waqıtı - ;
  
• 
  o’shiwde tarqalıwdı uslanıw waqıtı
  

1,2 - sizlma. Kiriw hám shıǵıw signallarınıń ossilogrammasi hám elementtiń tiykarǵı dinamikalıq kórsetkishleri keltirilgen.signal tarqalıwınıń ortasha uslanıw waqıtı -

• 
  signaldı dawam etiw waqti - ;
  
• 
  bir jaǵdaydan ekinshi jaǵdayǵa ótiwdiń jumısshı chastotası (maksimal chastota ) - eń jaman sharayatta logikalıq elementlerden islengen sanaq triggerining islewine kepillik beriliwi;
  

dinamikalıq kesentke shıdamlılıq (dinamikalıq jumıs tártibinde kesentke shıdamlılıq ) kesent signalınıń formasına, amplitudasiga, dawam etiw waqtine hám sonıń menen birge statikalıq kesentke shıdamlılıq dárejesine hám logikalıq elementti bir xolatdan ekinshi xolatga ótiw tezligine baylanıslı.

dinamikalıq quwat - sonday elementler bar, olar ótiw processinde statistikalıq jaǵdaydagiga qaraǵanda ádewir ulken quwattı tutınıw etediler.
Tiykarǵı dinamikalıq xarakteristikalarǵa tómendegiler kiredi:
Dinamikalıq júkleme xarakteristikası. Bul xarakteristikada tómendegi baylanıslılıqlar túsiniledi yoki ; ( yamasa ); yoki , bul jerde ju’kleme siyimlilig’i; - shıǵıw boyınsha tarqalıw koefficiyenti;

• 
  qurawshi xarakteristika:
  

• 
  tutınıw quwatın kirisiw signalınıń chastotasına baylanıslılıǵı
  
• 
  ampletuda - waqıt xarakteristikası (impulsli kesentke shıdamlılıǵı ): ; , , - amplituda (kernewdi, júzimdi) hám kesenttiń dawam etiw waqti.
  

1 .3-sizilmada logikalıq elementtiń kernew boyınsha amplituda-waqıt xarakteristikası (1.3-sizilma a) hám noqat boyınsha (1.3-sizilma, b); I - ruxsat etilgen kesent tap ; II- ruxsat etilmegen kesent tap ; Ruxsat etilgen kesent -sxemanı ótirik islewine alıp kelmaytuǵın kesent. Keltirilgen xarakteristikalarda kesent impulsi tuwrı tórt múyesh formasında. 1.3-sizilma, v de kesent tábiyaatı tusintiriledi: element kiriwine dawam etiw waqti ózgeriwshi signal beriledi. “ótirik islew” kórsetkish retinde elementtiń shıǵıw kernewiniń logikalıq ótiw úlkenligine ózgeriwi shárt etip saylanadı 1.3-sizilma, g); tx. r. e - kesent impulsining ruxsat etilgen dawam etiw waqti. 1.3-sizilmadan kelip shıǵadı bul shama onıń dawam etiw waqtine baylanıslı eken.

1.3-sizilma. Logikalıq elementtiń kernew boyınsha amplituda-waqıt xarakteristikası keltirilgen.

Esapqa aliw kerek, cifrlı integral sxemalardıń kórsetkishleriniń dizimine sonıń menen birge olardıń konstruktiv kórsetkishler de kiredi. Olar integral sxemanıń qap túri (bes qıylı túri mavjut); forması ; geometriyalıq ólshemleri; salmaǵı, qapına isletiletuǵın material túri; shıǵıwlar sanı, shıǵıwların jaylasıwı (qap perimetri boyınsha, eki tárepinde, qap tiykarınıń maydanında hám ho kazo).
Triggerlar ishki yadqa iye bolǵan cifrlı mikrosxemalarning eń ápiwayı kórinetuǵındasiga kiredi. Egerde logikalıq elementlerdiń hám kombinatsion mikrosxemalarning shıǵıw signalları olardıń xozirdagi kirisiw signalları menen anıqlansa, ishki yadqa iye bolǵan mikrosxemalarning shıǵıw signalları sonıń menen birge qaysı signallar qaysı izbe-izlilikde olarǵa aldın kelgenligine ram baylanıslı boladı. Yaǵnıy olar sxemanıń aldınǵı ózin tutıwın yadlaydilar. Naǵız óziniń ushın olardı qollanıw etiw, yadız ápiwayı mikrosxemalarni qollanıw etiwge koefficienttan, quramalı intellektuallıq cifrlı apparatlardı qurıw múmkinshiligin jaratadı. Ishki yadlı mikrosxemalarni kombinatsion mikrosxemalardan ayrıqsha izbe-iz yamasa izbe-izlikte isleytuǵın sxemalar dep ataladı.
Triggerlar yadı daǵı informaciyanı tek olarǵa berilgen derek kernewi berilgen waqıt dawamındaǵana saqlay aladılar. Yaǵniy olardıń yadı operativ yad túrine kiredi (turaqlı yad hám programmalanıwshı turaqlı yadta ma'nbani óshirip qoyıw informaciyanı saqlawǵa irkinish etpeydi). Derek óshirilgandan keyin jáne onıń keyingi qosılıwinda triggerlar tosınarlı jaǵdayǵa iye bolıp qaladılar, yaǵnıy olardıń shıǵıw signalları logikalıq bir ma`nisine hám sonıń menen birge logikalıq nol signal ma`nisine ornatılıp qalıwı múmkin. Bunı sxemalardı proektlestiriw processinde esapqa alıw kerek álbette.
Triggerlarning basqa yadlı mikrosxema túrlerinen úlken abzallıǵı olardıń maksimal dárejede joqarı tezlikke egaligi (yaǵnıy uslanıw waqtıniń minimallıǵı hám jumıs chastotasınıń ruxsat etilgen maksimal dárejede joqarılıǵı ). Naǵız óziniń ushın triggerlarni geyde joqarı operativ yad dep ataydilar. Biraq triggerlarning kemshiligi bul olardıń ishki sıyımlılıqı oǵırı kem, olar tek bir bıyt informaciyanigina saqlawı múmkin. Triggerni bir razryadlı yad yacheykasi retinde qaraw múmkin.
Trigger apparatları cifrlı sistemalarda eń kóp tarqalǵan element bolıp tabıladı. Triggerlar sanaq apparatlarında, registrlarda, yad elementi retinde, jámlewshi apparatlarda signal bóliwlovchilarda hám taǵı basqalarda keń kólemde qollanıladı. Triggerning óz xam ayrıqsha isletiledi, mısalı, basqarıw apparatlarında logikalıq ózgertiw hám informaciyanı saqlaw sıyaqlı áhmiyetli wazıypalardı atqaradı.

Juwmaq
Juwmaqlap soni aytiw mu’mkin : házirgi kúnde elektron, yarım ótkezgishli hám de elektromagnitlar tiykarında túrli apparatlar, avtomatlastırılgan sanaat robotlari hám manipulyatorlar tuzilmoqda. Olar járdeminde tehnologik processlerdi basqarıw, qadaǵalaw hám informaciya sistemaları rawajlanıwlashmoqda.

Solay eken, Qarar menen 2021-2022 jıllarda ámelge asırılıp atırǵan jasalma intellekt texnologiyaların engiziw boyınsha pilot joybarlar dizimi de tastıyıqlandi. Bul joybarlar awıl xojalıǵı, finans, bank, salıq, energetika, den sawlıqtı saqlaw sıyaqlı 9 ekonomikalıq jáne social loyihani óz ishine aladı.
Qararg’a muwapıq Informaciya texnologiyaları hám kommunikatsiyaların rawajlandırıw ministrligi programmalıq ónimlerdi islep shıǵıw hám engiziw ushın texnologiyalıq sharayatlardı jaratadı.
Innovciyalıq rawajlanıw ministrligi jasalma intellekt salasında ilimiy-texnikalıq izertlewler hám innovciyalıq islenbelerdi qollap-quwatlawǵa juwapker etip belgilendi.
Qararg’a muwapıq cifrlı texnologiyalar hám jasalma intellektni rawajlandırıw ilimiy-izertlew institutı shólkemlestiriledi. Sonıń menen birge, “Cifrlı Ózbekstan - 2030” strategiyasın ámelge asırıwǵa qaratılǵan ilimiy izertlewlerdi shólkemlestiriw hám de ekonomika tarmaqları, social tarawdıń hám mámleket basqarıwı sistemasında sun'iy intellekt texnologiyaların engiziw, ol tiykarında basqarıw hám de islep shıǵarıw processlerin avtomatlastırıw boyınsha innovciyalıq ónimlerdiń modellerin, algoritmların hám programmalıq ta'minotni islep shıǵıw sıyaqlı wazıypalarǵa juwapker esaplanadi.