P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

2.  Unumli  mehnatga  doir  ko'nikma  va  malakalar

Unumli  mehnatga oid (texnikaviy)  ko'nikmalar va malakalar, asosan, 

harakat  a’zolari  bilan  bog'liq  ko'nikma va  malakalardir.

---

O'quvchilarda unumli  mehnat  ko'nikma va malakalari,  asosan,  poli- 

texnika  ta’limi  jarayonida  hosil  bo'ladi.  Bundan  tashqari,  ana  shunday 

ko'nikma  va  malakalar  sinfdan  tashqari  mashg'ulotlarda,  texnika 

to'garaklarida va texnik stansiyalarda hosil bo'ladi. Boshlang'ich sinflarda 

o'quvchilar  mehnat  ko'nikma  va  malakalarini  qo‘l  mehnati  darslarida 

qog'ozdan,  kartondan,  gazmollardan,  plastilindan  va  boshqa  shu  kabi 

ishlanishi jihatidan bolalaming qurbi yetadigan materiallardan sodda narsa­

lar tayyorlash yo'li bilan hosil qiladilar. V—VIII sinflarda o'quvchilar maktab 

o'quv ustaxonalarida yog'och va  metallni  ishlash jarayonini  o'rganish  va 

fizika,  kimyo,  tabiiyot  hamda  boshqa  fanlardan  amaliy  vazifalarni  ba­

jarishlari jarayonida birmuncha murakkabroq mehnat ko'nikma va malaka­

lari  hosil  qiladilar.  Yuqori  sinf o'quvchilari  ishlab  chiqarish  ta’limi jara­

yonida  va  korxonalarda  o'tkaziladigan  ishlab  chiqarish  amaliyoti  davo­

mida texnikaga  oid  ko'nikma va  malakalar orttiradilar.

Har bir unumli  mehnatning asosiy maqsadi  (xomashyo  yoki  polufabri- 

kat,  biron  mahsulotning ayrim qismi yoki hammasi to'la ishlanishidan qat’i 

nazar) biron moddiy, ya’ni amaliy qimmatga ega bo'lgan mahsulot berishdir.

Ishlab chiqarish mehnatiga doir ko'nikma va malakalar ko'proq muskul 

harakatlarida,  asosan,  qo'l  harakatlarida,  ba’zan  esa  qo'l  va  oyoqning 

birgalikda  qiladigan  harakatlarida  ifodalanadi.

Duradgorlik  ustaxonalarida  orttirilgan  qo'l  harakatlariga  doir 

ko'nikmalarning misoli tariqasida arralash,  qirqish va  randalash kabilarni 

ko'rsatish  mumkin.  Metallga  qo'l  bilan  ishlov  berishda  urish  harakatlari 

(zubilo bilan chopish yoki  kesish va temir qirqadigan arrani bosish)  katta 

rol  o'ynaydi.  Bolg'a yoki  boshqa asbob bilan  ishlayotgan odamning qo'li 

tobora  ortib  boruvchi  tezlik  bilan  harakat  qiladi.  Bunda  urish  harakati 

ishlanayotgan narsadan qat’i  nazar tezlashib boradi.  Shuning uchun urish 

harakatida  mo'ljalga  tushirish  birinchi  o'rinda  turgan  maqsaddir.  Aksin­

cha, bosish bilan bog'liq bo'lgan harakatlarda qo'ldagi asbob ishlanilayot- 

gan  materialga bab-baravar tegib,  tekis  harakat  qiladi.

Berilgan  vazifani  mohirlik  bilan  bajarish  uchun  o'quvchilardan 

ko'pincha tez va aniq  harakat  qilish,  ish  davomida  ko'z va qo'l  harakat- 

larining bir-biriga mosligi hamda dadillik, mustaqillik va saranjomlik kabi 

shaxsiy sifatlar talab  etiladi.