P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

kuzatuv- 

chanlik 

deb  ataladi.  Kuzatish  qobiliyati  tevarak-atrofdagi  narsa  va  hodi- 

salarni  ma’lum  bir maqsad  bilan  sistemali  va  rejali  idrok  qila  bilishdir.

Har bir kishi  ma’lum  darajada  kuzata bilish  qobiliyatiga  ega,  bu  qo­

biliyat har kimning o'z hayotiy tajribasi va bilish faoliyatida taraqqiy qilib 

boradi.  Ammo  har  bir  kishini  ham  razmi  o'tkir,  kuzatish  mahorati  zo'r 

deb  bo'lavermaydi.  Razmi  o'tkir,  kuzata  bilish  qobiliyati  zo'r kishi  deb, 

odatda,  o'z  oldiga jamiyat  uchun  foydali,  ilmiy  va  boshqa  muhim  vazi- 

falarni  qo'ya biladigan,  tevarak-atrofdagi  xilma-xil  narsa va  hodisalardan 

kerakli  va eng  muhim  obyektlarni  ajrata biladigan  kishini  aytiladi.  Razmi 

o'tkir,  kuzata  biladigan  kishi  idrok  qilinayotgan  narsa  va  hodisalardagi 

o'xshashlikni  va  farqni  darrov  payqab  oladi,  bu  narsa  va  hodisalaming 

eng  muhimi,  zarur xususiyatlarini  ajrata  biladi.

Razm sola bilish,  kuzattivchanlik qobiliyati shaxsning nihoyatda qim­

matli  sifatlaridandir.  U  mavjud  sharoitni  turli  tushunishga,  o'rab  olgan 

olamni  samarali  o'rganishga  va  xususan,  o'quv  materialini  chuqur 

o'zlashtirishga  imkon  beradi.

---

l.P.  Pavlov kuzatuvchanlik ilmiy bilishning asosiy sharti deb hisoblardi. 

Pavlov shahrida u tashkil qilgan biologiya stansiyasi binosining old tomoni­

ga  «kuzatuvchanlik va yana kuzatuvchanlik»  deb bejiz yozilmagan edi.

K.D.  Ushinskiy  kuzatuvchanlikni  o'stirish  vazifasiga  katta  ahamiyat 

berardi.  «Agar ta’lim bolalaming aqlini o‘stirmoqchi bo‘lsa,  — deb yozgan 

edi  K.D.Ushinskiy,— ulaming kuzatuvchanlik  qobiliyatini  mashq qildirish 

kerak»  (Tanlangan asarlar,  6-tom,  PFA,  Moskva,  1949-yil,  267-bet).

Shuning uchun  ham o‘sib  kelayotgan  yosh  avlodda kuzatuvchanlikni 

tarbiyalash  pedagogikaning  muhim  vazifalaridan  biridir.