O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FALSAFA 
1/5/1 2021 
- 133 -
меҳмонхоналардаги нарх-наво қизиқтириши шубҳасиз. 
Меҳмонхона хизмати халқаро туризмнинг муҳим 
бўғинларидандир. Ударни бир-биридан ажратиб қараш 
мумкин эмас.
Масалан, 90-йиллар бошида “супер-люкс” яъни 
замонавий меҳмонхоналарда хизматчилар сони жами 
ўринлар сонига нисбатан 2/3 фоизни ташкил қилган. Бу 
шубҳасиз нарҳ-навога таъсир қилар эди. Чунки, Япония, 
Швейцария, АҚШ каби юксак турмиш даражасига эга 
бўлган, ишчи кучлари қадрланадиган мамлакатларда 
меҳмонхона ва туристик хизматлар нархи юқоридир. 
Аксинча, иқтисодий жиҳатдан унча ривожланмаган, ишчи 
кучларига ортиқча эҳтиёж сезилмайдиган давлатларда 
хизмат хақи бироз паст. Улар нарҳ-навони янада 
пасайтириш тарафдоридир. Бу ўринда Мексика, Жануби 
Шарқий Осиё, Кариб ороли мамлакатларини кўрсатиб 
ўтиш мумкин [5.1995. №7].
Зиёрат 
туризмига 
молк 
мулкларни 
монополиялаштириш 
бошқа 
давлат 
ва 
бошқа 
тармоқларидаги сайёхлик хизмати ишлаб чиқаришини 
маблағ билан таъминлаш жараёнига мутлақо таъсир 
кўрсатмайди. Аксинча, бу ҳолни қийинлаштиради, холос. 
Чет эллик сармоядорлар аниқ ҳиоб-китоб асосида фаолият 
юрғизишга одатланишган. Табиийки, улар фойда 
чиқмайдтган соҳага қўл урмайдилар. Мустақиллик 
йилларида халқаро зиёрат туризми учун, биринчи 
навбатда унинг иқтисодий аҳамияти учун маблағ 
ажратишга қизиқиш кучайганлиги кузатилмоқда.
Ўзбекистонда ҳам нарх-наво ва турли хизматлар 
ҳақининг ўзгариб туриши зиёрат туризми ишини халқаро 
талаблар даражасида ташкил этишга ўз таъсирини 
кўрсатмоқда. 
Жойлардаги 
йирик 
меҳмонхоналар 
нарҳининг юқорилиги ҳам шундан бўлса керак. Бу ҳол 
табиий 
равишда 
қурилиш, 
мавжуд 
бинолардан 
фойдаланиш ва уларни таъмирлаш, зарур ускуна ҳамда 
жиҳозлар сотиб олиш учун тобора кўпроқ маблағ 
сарфлашни тақозо этади.
Тадқиқотлармизга кўра ҳозирги кунда зиёрат 
туризми бозорида нарх-наво тизимининг қуйидаги 
йўналишларини ислоҳ қилиш зарур.
-зиёратгоҳларга 
оммавий-гуруҳий 
сафарлар 
(инклюзиа турлар)нинг баҳо қийматини белгилаш;
-зиёратгоҳларда 
мавсумий 
ва 
номавсумий 
баҳоларни диференсиялаш; 
-зиёратга қисқа муддатга келган ишбилармонлар 
учун нарх-навони диференсиясини амалга ошириш;
-зиёратгоҳлардаги хизматлар сифати бўйича баҳо 
диференсияси;
-танланган хизмат мажмуи бўйича нарх-наво 
диференсияси. 
Ҳали ҳанузгача дунё цицивилизация бешиги 
сифатида ном қозонган қадимий шаҳарларимиз Хива, 
Бухоро ва Самарқанддаги мавжуд меҳмонхоналар барча 
талабларга жавоб бермайди, яъни улар беш юлдузли 
меҳмонхоналар эмас. Бундай меҳмонхоналар фақатгина 
Тошкент шаҳридагина мавжуд. Бой-бадавлат туристлар 
албатта эса, тўлаётган пулига яраша хизматлар 
кўрсатишларини талаб қилишади [6. https://ifmr ].
Соҳада амалга оширилаётган жадал ислоҳотларга 
қарамасдан, ушбу йўналишда жойларда қатор муаммолар 
борлиги кўзга ташланмоқда. Хусусан, ўрганишлар шуни 
кўрсатдики, Тошкент вилояти Туризмни ривожлантириш 
департаментининг маълумотлар базасида 828 та маданий 
мерос объектлари рўйхати шакллантирилган, шулардан 
385 тасининг кадастр ҳужжатлари мавжуд эмас. Пандемия 
шароитидан келиб чиқиб тижорат банклари томонидан 
аввал берилган кредитларни қайтариш муддатини 18 
ойдан 24 ойгача узайтириш бўйича норматив-ҳуқуқий 
ҳужжатлар қабул қилинган бўлса-да, Бухоро вилоятида 19 
та тадбиркор субъектларига аввал берилган кредитлар 
бўйича асосий қарз тўлови 18 ойдан 24 ойгача узайтириш 
тартиби қўлланилмаганлиги маълум бўлган. Қашқадарё 
вилоятида зиёратгоҳларда хорижий давлатлардан ташриф 
буюрувчилар учун аудиогидлар ўрнатилмаган, таржимон 
гидлар етарли эмас, айрим туризм объектларида ахборот 
марказлари йўқ, борларида ҳам маълумотлар, тарқатма 
материаллар етарли эмаслиги ҳолатлари мавжуд [7. 
https://yumh]. 
Айниқса 
зиёрат 
туризмининг 
иқтисодий 
асосларини янада кучайтириш, уцнинг инвестициявий 
жозибадорлигини таъминлаш борасида биз диссератцяда 
қуйидаги таклиф ва тавсияларни бериб ўтишни лозим 
топдик: 
-мажуд зиёратгоҳлар ҳудудларидаги боғлар, дам 
олиш масканларини тадбиркорларга маълум имтиёзлар 
асосида бериш ҳамда даромад манбаларининг бир 
қисмини ўша зиёратгоҳлар учун йўналтириш; 
-зиёрат туризм бўйлаб ташриф буюрувчи сайёҳлар 
учун ва уларнинг талабига мос равишда кичик 
меҳмонхоналар ташкил этиш; 
-зиёратчилар 
учун 
овқатланиш 
жойларида 
замонавий гастронмик туризм объектларини ташкил этиш 
ҳамда мазкур жойларда “ҳалол овқатларни тайёрлаш” 
тизимини жорий этиш; 
-республикада зиёратларни ташкил этиш ва тарғиб 
этишга йўналтирилган нодавлат нотижорат ташкилоти 
бўлмиш “Ўзбекистон зиёратчилар ассоциацияси” ни 
тузиш кабилар. 
Шу боисдан Президент Ш. Мирзиёев 2021 йил 
Олий 
Мажлисга 
Мурожаатномасида 
“Туризмни 
ривожлантириш 
бўйича 
2021 йилда 
ҳам 
изчил 
ислоҳотларни давом эттирамиз. Айниқса, зиёрат туризми 
ва ички туризмни ривожлантиришга алоҳида эътибор 
берилади. Шунингдек, туризм объектлари атрофидаги ер 
майдонлари, сув ва йўл инфратузилмаларини яхшилаш 
учун бюджетдан 1 триллион сўм ажратилади”, дея қайд 
этган эди [8. 2020. 30.12].
Шунингдек, 
туризм 
индустриясини 
ислоҳ 
қилишнинг яна бир муҳим йўналиши маркетинг соҳасида 
ишларни фаоллаштиришдан иборат. Бугунги кунда ҳар 
қандай мамлакатнинг кучли рақобат ҳукм сураётган 
жаҳон 
туризм 
бозорига 
муваффақиятли 
интеграциялашуви ва рақобатдош турмаҳсулотлар ишлаб 
чиқариши маркетинг тадқиқотларини мақсадга мувофиқ 
йўлга қўйилишига боғлиқ. Жаҳонннинг турли тилларида 
Ўзбекистон тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олувчи 
махсус интернет-портал ташкил этиш ҳам республикамиз 
туристик имкониятларини тарғиб этишга ижобий таъсир 
кўрсатади. Унинг муҳим қисми мустақил ахборотларни 
янгилаб турувчи туризм минтақавий бошқариш органлари 
саҳифалари бўлиши мақсадга мувофиқлиги илгари 
сурилмоқда[8. 2019 йил. –Б. 313] 
Бу 
борада 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Президентининг 2021 йил 9 февралда қабул қилган 
“Ўзбекистон Республикасида ички ва зиёрат туризмини 
янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 
Президент Фармони соҳанинг иқтисодий ҳамда молиявий 
потенциалини юксалтиришда муҳим аҳамиятга эга бўлди.
Хулоса.
Умуман, зиёрат туризмининг мамлакат 
иқтисодий салоҳияти ва тараққиётида тутган ўрнидан 
келиб чиқиб, зиёрат туризми бизнес субъектларининг 
шаклланишига шароит яратиш, туризм объектларининг 
муҳандислик-коммуникация тармоқларини яхшилаш, 
янгитдан 
барпо 
этиш, 
коммунал 
ва 
йўл 
инфратузилмаларини 
кенгайтириш, 
туризм 
инфратузилмаси ва ёндош инфратузилмани қуриш муҳим 
аҳамият касб этмоқда. 

---