O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Titrlashqoidalari

Analizyakunimuvaffaqiyatlichiqishiuchunanalizningmohiyatibo’lgantitrlashjarayoninianiqbajarishgao’rganishkerak. Shuninguchunquyidagiqoidalargarioyaqilishtalabetiladi:

1. Titrlashniboshlashdanoldinbyuretka, pipetkavatitrlashkolbalaritozabo’lishishart.

2. Analizkilinayotganeritmapipetkaorqalianiqo’lchamdatortibolinadi. Pipetkadagieritmakolbagashundayquyiladiki, bundapipetkauchlarikolbadevorigategibturishikerak.

3. Eritmakolbagaquyilgandanso’ngbyuretkauchinikolbadandarhololmasdan, 15 sekundushlabturiladi. Bungasabab,oxirgitomchihameritmaranginisezilarlidarajadao’zgartiribyuborishimumkin.

4. Titrlanayotganeritmagako’shiladiganindikatorqo’llanmadako’rsatilganmiqdordaqo’shilishilozim.

6. Byuretkashtativgatikholatdao’rnatiladi, agarqiyabo’libqolganbo’lsanoto’g’rinatijalarolishmumkin. Byuretkaustinikichkinavoronkabilanyopibqo’yilsa,eritmalarniquyishosonbo’ladi.

7. KMnO₄,K₂Cr₂O₇vaboshqatitrlashuchunishlatiladiganoksidlovchieritmalarnishishakranlibyuretkagaquyiladi, chunkioksidlarrezinabilanreaksiyagakirishib, yedirilibboradi.Ishqorlaresa, masalannatriygidroksidvakaliygidroksidkonsentratsiyasi 0,1 ndanoshiqbo’lsa, aksincha, shishalarni yemiribtashlaganiuchunuchishariklirezinapipetkalibyuretkalargaquyiladi. Bundabyuretkakranlarisilliqishlashi, eritmauchlaridanoqibturmasligikerak.

Sifatanalizi

Sifatanalizikimyoviyanalizningbirturidir. Uningmaqsadianalizqilinuvchinamunaqandaytarkibiyqismlardantashkiltopganliginianiqlashdir. Masalan, kimyoviybirikmayokiqotishmatarkibigaqandayelementlarkiradi? Yokituzlarningeritmalaridaqanaymetallionlarimavjud? Yokigazlarningaralashmalaridauglevodorodlarbormi yoki ko’pmi va ozmi? Vah.k.bundaysavollargafaqatsifatanalizijavobberadi. Buidentifikatsiyalash, ya’nibilibolishdir.

Sifatanalizininganiqlikdarajasiqo’yilganvazifagabog’lik. Masalan, birorbirmetallniboshqametallqo’shilmasidantozalashkerakbo’lsin. Agarqo’shilmaningmiqdori 10% yokihatto 1% bo’lsa, sifatanaliziningnatijasiyaqqolko’rinadi. Agaruningmiqdori 0,01% bo’lsa-chi? Buholdasifatanaliziningnatijasibirinchidanqo’yilgantalabga, ikkinchidanuchalaqo’shilmanianiqlashusuliningsezgirligigabog’liq.

Sifatanalizigabo’lgantalabxilma-xilbo’lishimumkin. Agarmetalloddiytexnikbuyumlargaqo’llaniladiganbo’lsa, hatto 0,1% qo’shilmaxechqandayrolo’ynamaydi. Birok, masalan, issiqqachidamlimuhimqotishmalarnitayyorlashdaosonsuyuqlanadiganqo’shilmaningmingdan – birulushihamzararlidir. Shuninguchunularnianiqlashusullarigaegabo’lishzarur. Agarfoizningmingdanbirulushinisezadiganusullardanfoydalanilsa, sifatanaliziqo’shilmaborliginiko’rsatadi. Analitikusulningengkattasezgirligiqo’shilmafoiziningo’ndanbirulushinianiqlashmo’ljallanganbo’lsa, uholdafoizningyuzdanbirulushinianiqlabbo’lmaydivametalldaqo’shilmayo’kdebxulosachiqariladi.

Kimyoviysifatanaliziningvositavausullarijudaxilma-xildir. Eritmalardagiionlarningxarakterlireaksiyalarivabiryo’lao’nlabkimyoviyelementlarnianiqlashgaimkonberadiganspektralanalizusuli, gazxromatografiyasishularjumlasigakiradi.

Sifatanalizitadqiqotchiningbilimdoirasinikengaytiradi, unimoddani «bilish»gao’rgatadi, kimyoviyfikrlashinirivojlantiradi.