O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

"
Oltin silsila‖ kitobidan.
 
2-topshiriq. Berilgan matnga rezyume yozing 
 
Buyuk ipak yо„lining paydo bо„lishi va rivojlanishi
Qadimgi xalqlarning turli tomonlama rivojlanishida savdo va tranzit yо‗llarning ahamiyati 
nihoyatda kattadir. Mil. avv. III ming yillikka kelib, О‗rta Osiyoning kо‗pgina hududlari qadimgi 
aholi tomonidan о‗zlashtirib bо‗lingan edi. Chо‗l va dasht hududlardagi kо‗chmanchi chorvador 
aholi vohalardagi о‗troq aholi bilan о‗zaro aloqalarni bronza davriga kelib yanada rivojlantiradilar. 
Tarixiy adabiyotlardan ma‘lum bо‗lishicha, Buyuk ipak yо‗li tashkil topmasdan ancha ilgariyoq 
Qadimgi Sharq va О‗rta Osiyo hududlarida о‗zaro almashinuv yо‗llari mavjud edi. 
Bronza davridagi (mil. avv. III—II ming yilliklar) ana shunday yо‗llardan biri «Lojuvard yо‗li» 
deb atalib, uning bir tarmog‗i Badaxshon, Baqtriya va Marg‗iyona hududlarini Xorazm, Sо‗g‗d, 
Markaziy Qozog‗iston va Ural bilan bog‗lagan. Yana bir tarmog‗i esa, Baqtriya va Marg‗iyonani 
Mesopotamiya bilan bog‗lagan. Bu yо‗l Pomir tog‗laridan boshlanib, Eron, Old Osiyo, Misr orqali 
о‗tgan. Badaxshon Lojuvardining Hind vodiysi, Mesopotamiya va Misrdan topilishi bu 
qimmatbaho toshning 
Qadimgi 
Sharqda 
nihoyatda qadrlanganligidan dalolat 
beradi. 
Qadimgi yо‗llardan yana biri, Eron ahmoniylarining yо‗li bо‗lib, bu yо‗lning bir tarmog‗i mil. avv. 

---

125 
 
VI—IV asrlarda kichik Osiyo shaharlarini hamda О‗rta Yer dengizi bо‗yidagi Efes, Sardi 
shaharlarini Eronning markazlaridan biri Suza bilan bog‗lagan bо‗lsa, yana bir tarmog‗i Eron-
Baqtriya orqali Sо‗g‗diyona, Toshkent vohasi va Qozog‗iston hududlaridan о‗tib Oltoygacha 
borgan. 
Tarixiy 
adabiyotlarda 
bu 
yо‗l 
«shoh 
yо‗li» 
deb 
ataladi. 
Mil. avv. 138-yilda Xitoy imperatori U-Di Chjan Syanni О‗rta Osiyo yerlariga jо‗natadi. Elchi 
Chjan Syan (mil. avv. 138-126-yillarda) Xitoyning xunnlarga qarshi kurashi uchun ittifoqchi izlab 
kelgan edi. Mil. avv. II-I asrlarga kelib, Chjan Syan yurgan yо‗llarda Xitoyni О‗rta va о‗arbiy 
Osiyo bilan bog‗layigan karvon yо‗li paydo bо‗ladi. Bu yо‗l Buyuk ipak yо‗li deb atalib, umumiy 
uzunligi 12 000 km dan iborat edi. Ilk о‗rta asrlarga kelib, Ipak yо‗lining yanada rivojlanganligini 
kuzatish mumkin. О‗z davrida nihoyatda katta ahamiyatga ega bо‗lgan bu yо‗lning dastlabki 
tarmog‗i Xitoydagi Sian shahridan boshlanib, Sharqiy Turkiston, О‗rta Osiyo, Eron, 
Mesopotamiya orqali О‗rta Yer dengizigacha chо‗zilgan.