II NAZARIY QISM
2.1 Issiqlik almashinish haqida tushuncha
Har xil temperaturali jismlarda issiqlik energiyasining biridan ikkinchisiga o‘tishi issiqlik
almashinish jarayoni deb ataladi. Issiq va sovuq jismlarning temperaturalari o‘rtasidagi farq
issiqlik almashinishning harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Temperaturalar farqi
bo‘lganda, termodinamikaning ikkinchi qonuniga ko‘ra, issiqlik energiyasi temperaturasi
yuqori bo‘lgan jismdan temperaturasi past jismga o‘z-o‘zidan o‘tadi. Jismlar o‘rtasidagi
issiqlik almashinishi erkin elektron, atom va molekulalarning o‘zaro energiya almashinishi
hisobiga sodir bo‘ladi. Issiqlik almashinish jarayonida qatnashadigan jismlar issiqlik
tashuvchilar deb ataladi. Issiqlik o‘tkazish jarayonlari (isitish, sovitish, bug‘larni
kondensatsiyalash, bug‘latish) oziq-ovqat sanoatida keng tarqalgan. Issiqlik uch xil yo‘l bilan
tarqalishi mumkin: issiqlik o‘tkazuvchanlik, konveksiya va issiqlikning nurlanishi. O‘zaro
tegib turgan zarrachalarning tartibsiz harakati natijasida issiqlikning tarqalish hodisasi
issiqlik o‘tkazuvchanlik deyiladi.
Qattiq jismlarda, gaz yoki suyuqliklarning yupqa qatlamlarida issiqlik asosan shu usulda
tarqaladi
.
Real sharoitlarda issiqlik almashinish alohida olingan biror usul bilan emas, balki
bir necha usullar yordamida yuzaga keladi, ya’ni murakkab issiqlik o‘tkazish jarayonlari
amalga oshiriladi
.
Issiqlik almashinish jarayonlari tegishli qurilmalarda olib boriladi. Issiqlik
almashinish qurilmalarining ishlash rejimiga ko’ra jarayonlar ikki xil (turg`un va noturg`un)
bo’ladi. Uzluksiz ishlaydigan qurilmalarning turli nuqtalaridagi harorat vaqt davomida
o’zgarmaydi, bunday qurilmalarda ketayotgan jarayon turg`un bo’ladi. Noturg`un
jarayonlarda (davriy ishlaydigan issiqlik almashinish qurilmalarida) harorat vaqt davomida
o’zgarib turadi (masalan, isitish yoki sovitish paytida).
Issiqlik almashinish qurilmalaridagi issiqlik almashinish jarayonlari har xil holatlar
(issiqlik o’tkazuvchanlik, konveksiya, issiqlikning nurlanishi va hokazo)ning majmuasi
asosida yuz beradi. Ularni bir-biridan ajratish mumkin emas. Shu sababdan muhandislik
hisoblashlarda issiqlikning turli xilda tarqalishi umumlashtirilib, yaxlit issiqlik o’tkazish
jarayoni deb qabul qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |